ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΛΗΣ
Τα ζητήματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας (ΥΑΕ) αποτελούν ένα ιδιαίτερα σοβαρό πεδίο πάλης. Αυτό το θέμα χρειάζεται να μπει στο επίκεντρο της πάλης του εργατικού και λαϊκού κινήματος, των εργατριών, των φτωχών αγροτισσών και αυτοαπασχολουμένων και αντίστοιχα των ανδρών.
Όταν αναφερόμαστε στην προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων εννοούμε όχι μόνο την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων που είναι σχεδόν ο μοναδικός δείκτης που μετράται στα θέματα ΥΑΕ, αλλά και την πρόληψη των προβλημάτων υγείας, των επαγγελματικών ασθενειών και της πρόωρης φθοράς της υγείας που προκαλούνται από τις συνθήκες και τους όρους εργασίας.
Επίσης όταν αναφερόμαστε στην υγεία δεν εννοούμε μόνο την σωματική υγεία αλλά και τη ψυχική, την πνευματική υγεία και την κοινωνική ευεξία, δηλαδή την δημιουργική συμμετοχή στην οικογενειακή ζωή, την συνδικαλιστική και πολιτική δράση, τον πολιτισμό, τη ψυχαγωγία κλπ.
Το ζήτημα της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων γυναικών και ανδρών, δεν περιορίζεται στην αντιμετώπιση των επαγγελματικών κινδύνων στους χώρους δουλειάς (φυσικοί, χημικοί, μηχανικοί, βιολογικοί παράγοντες, οργάνωση του χρόνου εργασίας, διαλλείματα, εξοπλισμός κ.α.) αλλά σχετίζεται άμεσα με την αντιλαϊκή πολιτική που εφαρμόζεται, το σύνολο των αντεργατικών μέτρων που οδηγούν σε επιδείνωση των συνθηκών εργασίας, των όρων απασχόλησης, σε μεγαλύτερη επιβάρυνση της υγείας των εργαζομένων, επιδρούν στην αύξηση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, επιδεινώνουν τους όρους προστασίας της ΥΑΕ γυναικών και ανδρών. Δηλαδή τις προωθούμενες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, τα πρόσφατα αντεργατικά μέτρα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης και προετοιμασίας της φάσης της ανάκαμψης που προωθούν η Ε.Ε., η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και στηρίζουν όλα τα αστικά κόμματα.
Αυτή η πολιτική που υπηρετεί την ανάπτυξη που έχει στόχο την αύξηση της κερδοφορίας των μονοπωλίων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητά τους, ειδικά σε συνθήκες κρίσης, οδηγεί σε ανατροπές στα ασφαλιστικά δικαιώματα, τις εργασιακές σχέσεις, στο εργάσιμο χρόνο, στην εμπορευματοποίηση της υγείας- πρόνοιας, της παιδείας.
Τα μέτρα αυτά και συνολικότερα η λεγόμενη «ευαλφάλεια» σε συνδυασμό με την απουσία μέτρων προστασίας για την ΥΑΕ, συμβάλουν στο να γίνουν πιο φθηνοί και ευέλικτοι οι εργαζόμενοι σύμφωνα με τις ανάγκες του κεφαλαίου. Οδηγούν στη μείωση του «μη μισθολογικού κόστους», δηλαδή στην ενίσχυση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Δηλαδή η πάλη για τη προστασία της ΥΑΕ, η έκταση και η ποιότητα των μέτρων ΥΑΕ εξαρτάται από την ριζοσπαστικοποίηση, την πολιτικοποίηση της πάλης του εργατικού κινήματος. Τη διαπάλη ενάντια στο σύνολο της πολιτικής που στηρίζει τα κέρδη και τα συμφέροντα των μονοπωλίων.
Ανάγκη εξειδίκευσης στα θέματα ΥΑΕ
Στα ζητήματα ΥΑΕ υπάρχει ανάγκη να γίνει εξειδίκευση κατά κλάδο, φύλο, ηλικία και σε ιδιαίτερες ομάδες όπως οι μετανάστες, οι αγρότες, οι αυτοαπασχολούμενοι. Οι επαγγελματικοί κίνδυνοι και οι όροι απασχόλησης μπορεί να είναι διαφορετικοί σε κάθε ομάδα αναδεικνύοντας ιδιαίτερα προβλήματα, ιδιαίτερες ανάγκες που να εκφράζονται και σε στόχους πάλης.
Υπάρχει αναγκαιότητα εξειδίκευσης και στις εργαζόμενες γυναίκες. Η ανάγκη αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι τα προβλήματα επαγγελματικής υγείας που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των εργαζόμενων γυναικών σχετίζονται με ένα σύνθετο και πολύπλευρο πλέγμα διαφορετικών παραγόντων (βιολογικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών). Πιο συγκεκριμένα:
τους επαγγελματικούς παράγοντες κινδύνου που υπάρχουν στους κλάδους εργασίας στους οποίους συγκεντρώνονται περισσότερο οι γυναίκες (εμπόριο, υγεία, εκπαίδευση, υπηρεσίες, τράπεζες, ξενοδοχεία κλπ). Αυτοί οι παράγοντες ή οι κίνδυνοι σ’ ένα βαθμό είναι διαφορετικοί από αυτούς που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των ανδρών που συγκεντρώνεται σε άλλους κλάδους (κατασκευές, βιομηχανία, κλπ).
τους όρους απασχόλησης των γυναικών. Οι γυναίκες πιο συχνά απασχολούνται με ελαστικές σχέσεις εργασίας, βιώνουν μεγαλύτερη εργασιακή ανασφάλεια, εργάζονται πιο συχνά σε ανειδίκευτες θέσεις εργασίας, με ελαστικά ωράρια, ανασφάλιστες, ως συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη οικογενειακών επιχειρήσεων, ως αυτοαπασχολούμενες με πολλές ώρες δουλειάς και ακατάστατα ωράρια κ.α. παράγοντες που επιδρούν στην ΥΑΕ.
τις ιδιαιτερότητες του γυναικείου οργανισμού που απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη στους χώρους εργασίας για τη προστασία της Υ&Α. Αυτές δεν αφορούν μόνο την προστασία της υγείας στη βιολογική αναπαραγωγική διαδικασία (σύλληψη, εγκυμοσύνη κλπ) που μπορεί να επιβαρυνθεί από τις συνθήκες εργασίας. Αφορούν και την ανάγκη π.χ. προσαρμογής του εξοπλισμού εργασίας, των μηχανών, των εργαλείων, των μέσων ατομικής προστασίας, των ορίων έκθεσης σε χημικά και άλλους παράγοντες και των φορτίων στη μέση σωματική διάπλαση των γυναικών και τις ιδιαιτερότητες του γυναικείου οργανισμού. Ιδιαίτερες ανάγκες έχουν επίσης και οι μεγαλύτερες σε ηλικία εργαζόμενες γυναίκες, μετά τα 50 χρόνια που π.χ. κινδυνεύουν περισσότερο από κατάγματα στην εργασία λόγω οστεοπόρωσης κ.α.
την επιπλέον επιβάρυνση των γυναικών με το νοικοκυριό, την ανατροφή των παιδιών και τη φροντίδα ηλικιωμένων ή άλλων εξαρτώμενων μελών της οικογένειας, που αποτελεί για την πλειοψηφία των γυναικών ένα «δεύτερο 8ωρο εργασίας» που επιβαρύνει την σωματική και ψυχική υγεία, περιορίζει τον ελεύθερο χρόνο. Συμβάλλει έτσι στην απομάκρυνση των γυναικών από την κοινωνική και πολιτική πάλη. Απαιτείται η ανάπτυξη της ταξικής πάλης και για τη βελτίωση των συνθηκών και όρων εργασίας γενικά και για τα εξειδικευμένα ζητήματα των γυναικών.
Είναι ενδεικτικό ότι γενικά για την επαγγελματική υγεία στην Ελλάδα είναι ελάχιστα τα στατιστικά και επιδημιολογικά στοιχεία. Πολύ χειρότερη είναι η κατάσταση, δηλαδή ανύπαρκτα στοιχεία για την επαγγελματική υγεία των γυναικών. Γενικά υπάρχει υποκαταγραφή των εργατικών ατυχημάτων, καμία καταγραφή και αναγνώριση των επαγγελματικών ασθενειών, απουσία κλαδικών μελετών για τον επαγγελματικό κίνδυνο. Επιπλέον ακόμη και τα στοιχεία από ευρωπαϊκές μελέτες για την επαγγελματική υγεία παρουσιάζουν συχνά προβλήματα αναξιοπιστίας, αποσπασματικότητας και οι μελέτες έχουν πολλούς περιορισμούς. Για παράδειγμα δεν εξετάζουν το πώς επιδρούν στην Υ&Α των εργαζομένων συνδυασμένα, οι συνθήκες εργασίας, οι όροι απασχόλησης, τα ωράρια, ο ρυθμός εργασίας, οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, οι συνθήκες διαβίωσης.
Ειδικά όμως σε ότι αφορά τις ιδιαιτερότητες του φύλου, τα ιδιαίτερα προβλήματα Υ&Α των εργαζόμενων γυναικών και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, υπάρχει σοβαρό έλλειμμα όχι μόνο σε μελέτες και στοιχεία αλλά και σε εξειδικευμένη ιατρική εκπαίδευση, σε πανευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο
Προβλήματα επαγγελματικής υγείας των γυναικών
Από τα υπάρχοντα στοιχεία προκύπτει ότι οι παραγωγικές διαδικασίες στους κλάδους που συγκεντρώνονται οι εργαζόμενες γυναίκες χαρακτηρίζονται από βλαπτικούς παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε συγκεκριμένα προβλήματα υγείας, όταν δεν λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα προστασίας. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με ευρωπαϊκές μελέτες:
Οι μυοσκελετικές διαταραχές εκτιμάται ότι κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό (54,4%) ανάμεσα στα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Ε.Ε. και οφείλονται στην έκθεσή τους σε παραγωγικές διαδικασίες με συνεχώς μονότονα επαναλαμβανόμενες κινήσεις και μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα, άρση σημαντικών φορτίων, συνεχή ορθοστασία ή καθιστική θέση, ακατάλληλη εργονομία των θέσεων εργασίας. Τέτοια παραδείγματα έχουμε άφθονα σε κλάδους και επαγγέλματα όπως οι καθαρίστριες, κλωστοϋφαντουργία, καμαριέρες, σερβιτόρες, εμποροϋπάλληλοι, νοσηλευτικό προσωπικό, διοικητικό προσωπικό που χρησιμοποιεί Η/Υ, αγρότισσες κ.α.
Επίσης συχνές είναι οι λοιμώδεις ασθένειες όπως η ηπατίτιδα, η φυματίωση, η ερυθρά (2,8% των προβλημάτων υγείας) λόγω της απασχόλησης σε επαγγέλματα του τομέα υγείας, σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, γηροκομεία και στην κτηνοτροφία.
Συχνές είναι οι δερματολογικές και αναπνευστικές παθήσεις και αλλεργίες, 8% των εργαζόμενων γυναικών, όπως π.χ. το άσθμα λόγω της έκθεσης σε διάφορες χημικές ουσίες όπως τα καθαριστικά, τα απολυμαντικά (και αυτά σε διπλή δόση αν λάβουμε υπόψη την χρήση τους και στο σπίτι) και άλλες αλλεργίες από τις βαφές στα κομμωτήρια, τη σκόνη στην κλωστοϋφαντουργία, τη χημική και φαρμακευτική βιομηχανία. Επιπλέον το άσθμα και οι διάφορες αλλεργίες συνδέονται και με το σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου.
Πρόκειται για σύνδρομο όπου τουλάχιστον του 50% των εργαζόμενων ή ενοίκων ενός κτιρίου εμφανίζουν ενοχλήματα (ξηρός βήχας, δακρύρροια, πονοκέφαλοι, σωματική κόπωση, ζαλάδες κ.α.) και ασθένειες (ρινίτιδες, επιπεφυκίτιδες, νεοπλασίες, παθήσεις ήπατος, νεφρών κ.α.) που αποδίδονται αποκλειστικά και μόνο στην εσωτερική ρύπανση του αέρα του κτιρίου από παράγοντες όπως η φορμαλδεΰδη, το μονοξείδιο του άνθρακα, ο αμίαντος, το παθητικό κάπνισμα, στερεά σωματίδια σε μη αεριζόμενους χώρους, παράγοντες από τα κατασκευαστικά υλικά και βιολογικούς παράγοντες που υπάρχουν στα κτίρια όπως τα βακτήρια, οι ιοί και οι μύκητες.
Η βια είναι επίσης συχνή σε εργασιακούς χώρους όπως τα εστιατόρια- μπαρ και τα ξενοδοχεία. Εκτιμάται ότι 30-50% των εργαζόμενων γυναικών στην Ε.Ε έχουν πέσει θύμα κάποιας μορφής βίας από προϊστάμενους, πελάτες και συναδέλφους. Η σωματική ή ψυχολογική βία είναι συχνή σε επαγγέλματα όπως του τομέα υγείας, των μεταφορών, στις τράπεζες. Οι καταστάσεις αυτές παρουσιάζονται και στους άνδρες εργαζόμενους. Τέλος η εργοδοτική τρομοκρατία με όλες τις μορφές της (απειλές, παρακολούθηση με κάμερες κ.α.) είναι παρούσα σε όλους τους χώρους εργασίας.
Λιγότερο συχνές αλλά όχι ανύπαρκτες είναι και κάποιες άλλες επαγγελματικές ασθένειες όπως η επαγγελματική βαρηκοΐα (αποτελεί ποσοστό 1% των προβλημάτων επαγγελματικής υγείας στις γυναίκες) σε κλάδους όπως της κλωστοϋφαντουργίας, στη βιομηχανία τροφίμων, αλλά και σε τομείς όπως τα τηλεφωνικά κέντρα. Ακόμη ένα ποσοστό 5-20% εργαζόμενων γυναικών στην Ε.Ε, εκτιμάται ότι είναι εκτεθειμένες σε καρκινογόνους παράγοντες στους χώρους εργασίας (νοσοκομεία, γεωργία)
Είναι αξιοσημείωτο ότι πολύ πρόσφατα έχει καταταχτεί στον κατάλογο με τους καρκινογόνους παράγοντες για γυναίκες (καρκίνος του μαστού) η νυχτερινή εργασία. Επιπλέον εδώ και πολλά χρόνια είναι γνωστές οι δυσμενείς επιδράσεις που έχει στον οργανισμό η εργασία σε βάρδιες.
Τέλος υπάρχουν και πολλοί άλλοι γενικοί παράγοντες των υποδομών και των συνθηκών εργασίας που μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα υγείας όπως κακός εξαερισμός- κλιματισμός, στενότητα χώρων, απουσία κατάλληλων και καθαρών χώρων υγιεινής, αποδυτήρια, κλπ
Ειδικά προβλήματα αναπαραγωγικής υγείας
Μια σημαντική όπως αναφέρθηκε, ιδιαιτερότητα του γυναικείου οργανισμού που πρέπει να λαμβάνεται ξεχωριστά υπόψη αφορά την αναπαραγωγική διαδικασία. Στους χώρους εργασίας υπάρχουν βλαπτικοί παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν στην αναπαραγωγική υγεία των γυναικών αλλά και των ανδρών. Αυτό είναι ζήτημα που πρέπει να αγγίξει τις νέες γυναίκες και τα νέα ζευγάρια.
Όταν αναφερόμαστε σε βλάβη της αναπαραγωγικής υγείας εννοούμε πιθανή βλάβη σε όλα τα στάδια δηλαδή από τη δυνατότητα σύλληψης, την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ως τον θηλασμό και την λοχεία. Για παράδειγμα:
η επαγγελματική έκθεση ανδρών και γυναικών σε κάποιες ακτινοβολίες και τοξικές ουσίες στο χώρο εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα και στείρωση
η επαγγελματική έκθεση των γυναικών σε διάφορους οργανικούς διαλύτες αναδείχθηκε ότι συμβάλει στην αύξηση της πιθανότητας για γεννετικές ανωμαλίες στο έμβρυο κατά 68% και για αποβολή κατά 25%, σε σχέση με μη εκτεθειμένες γυναίκες.
υπάρχει αυξημένος κίνδυνος προώρου τοκετού μεταξύ γυναικών των οποίων η εργασία εμπεριέχει ορθοστασία και επαναλαμβανόμενες κινήσεις όπως και αυξημένος κίνδυνος αυτόματων αποβολών όταν η έκθεση σε σωματική πίεση συμβαίνει νωρίς στην εγκυμοσύνη
υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πρόωρου τοκετού και απόκτησης παιδιού με χαμηλό βάρος κατά την γένεση μεταξύ των γυναικών που εργάζονταν σε βραδινή βάρδια, κύρια κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης.
Υπάρχει τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα αποβολής σε γυναίκες που εργάζονται περισσότερο από 45 ώρες την εβδομάδα, αυξημένο κίνδυνο για αυτόματες αποβολές όταν η χρήση Η/Υ ξεπερνά της 20 ώρες την εβδομάδα και αυτό συνδέεται κύρια με την συνεχή καθιστική θέση εργασίας που μειώνει την αιμάτωση του εμβρύου αλλά και με τις επιπτώσεις του στρες από τη χρήση Η/Υ.
Επίδραση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην ΥΑΕ
Πέρα από τους κινδύνους για την υγεία και ασφάλεια των γυναικών που σχετίζονται με την παραγωγική διαδικασία και στις υποδομές, ιδιαίτερη σημασία έχει να κατανοηθούν οι κίνδυνοι για την υγεία που προστίθενται στους παραπάνω και σχετίζονται με την εφαρμοζόμενη αντιλαϊκή πολιτική και τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που προωθούνται σε όλη την Ε.Ε. (εργασιακές σχέσεις, κοινωνική ασφάλιση, εργάσιμο χρόνο, εμπορευματοποίηση της υγείας και πρόνοιας). Αυτές επιδρούν με μεγαλύτερη οξύτητα στις γυναίκες εργαζόμενες και ειδικά στις νέες γιατί αυτές:
Βιώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας και εργασιακής ανασφάλειας που είναι από μόνα τους πολύ σοβαροί παράγοντες που επιδρούν στη σωματική και ψυχική υγεία και μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στην αυτοκτονία (Φρανς Τελεκομ). Συνδεδεμένη με την εργασιακή ανασφάλεια και το φόβο που δημιουργεί είναι και η εντατικοποίηση της εργασίας, ο επιβαλλόμενος από τους εργοδότες ανταγωνισμός- αξιολόγηση μεταξύ συναδέλφων, από τους προϊσταμένους και τους πελάτες ή σε αυτούς που δέχονται μια υπηρεσία κ.α.
Απασχολούνται πιο συχνά με ευέλικτες σχέσεις εργασίας (προσωρινή, μερική, εργολάβους, ενοικιαζόμενες) που συχνά στις γυναίκες συνδυάζονται με ανάποδα ωράρια, δηλαδή δουλειά τα σαββατοκύριακα, απογευματινές ή νυχτερινές βάρδιες. Καταγράφεται ότι αυτοί οι εργαζόμενοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια λόγω της συνεχούς μετακίνησης- κινητικότητας, η οποία οδηγεί σε αδυναμία να αποκτήσουν πείρα στην εφαρμογή των κανόνων ασφάλειας, αδυναμία εκπαίδευσης και ιατρικής παρακολούθηση, που σήμερα βέβαια είναι ανύπαρκτη για τους περισσότερες γυναίκες και άνδρες εργαζόμενους κ.α.
Απασχολούνται πιο συχνά σε ανειδίκευτες θέσεις εργασίας που έχουν χειρότερες συνθήκες εργασίας - αυξημένους κινδύνους και επιπλέον δεν προσφέρουν και καμία προοπτική εξέλιξης. Η εργασία με αυτούς τους όρους δεν παρουσιάζει δημιουργικό περιεχόμενο, δεν έχει κάποιο ενδιαφέρον, είναι μονότονη και αυτό έχει επιπτώσεις για τη πνευματική και ψυχική υγεία των γυναικών να λάβει κανείς υπόψη ότι η εργασία καταλαμβάνει σε χρόνο μεγάλο μέρος της ημέρας και της ζωής γυναικών και ανδρών.
Βιώνουν διπλή επιβάρυνση με τις επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις που έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιάζουν αυξημένο ποσοστό προβλημάτων υγείας συνδεδεμένα με το στρες αλλά και προβλήματα υγείας λόγω έλλειψης ύπνου, ξεκούρασης, ελεύθερου χρόνου.
Γίνεται φανερό ότι η πολιτική εμπορευματοποίησης των υπηρεσιών πρόνοιας, η κατάργηση του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας, του 8ωρου ή 7ωρου και η πλήρης προσαρμογή του χρόνου εργασίας στις ανάγκες των εργοδοτών, οδηγούν σε αποδιάρθρωση της οικογενειακής ζωής και σε επιπτώσεις στην υγεία. Τα προβλήματα αυτά είναι ακόμη πιο έντονα σε μονογονεϊκές οικογένειες και οικογένειες με ανάπηρα παιδιά που έχουν ανάγκη από αυξημένη φροντίδα.
Καταδικάζονται σε περισσότερα χρόνια έκθεσης σε επαγγελματικούς κινδύνους λόγω της γενικής αύξησης του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης για γυναίκες και άνδρες, την πρόσφατη αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα, τον προωθούμενο αποχαρακτηρισμό πολλών κλάδων από τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα,. Με αυτά τα μέτρα παραβλέπεται επιπλέον η διπλή επιβάρυνση των γυναικών (δεν είναι τυχαίο ότι αν και οι γυναίκες ζουν κατά μέσο όρο περισσότερα χρόνια από τους άνδρες, ζουν όμως περισσότερα χρόνια με ασθένειες).
Βιώνουν εκτεταμένη ανασφάλιστη εργασία που μαζί με την πολιτική μείωσης των δημόσιων παροχών υγείας, τις περικοπές από τα ασφαλιστικά ταμεία, την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα της υγείας και γενικότερα την εμπορευματοποίησή της, οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη δυσκολία ιδιαίτερα στον τομέα της πρόληψης αλλά και διάγνωσης, θεραπείας και αποκατάστασης των προβλημάτων υγείας που προκύπτουν από το χώρο εργασίας αλλά και από τα γενικότερα προβλήματα υγείας.
Επαγγελματικό στρες
Όλα τα παραπάνω προβλήματα συμβάλλουν στο γεγονός ότι το στρες, μετά τα μυοσκελετικά προβλήματα εμφανίζεται να είναι ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας κινδύνου σε ότι αφορά την επίδραση στην υγεία των εργαζόμενων γυναικών.
20% των γυναικών στην Ε.Ε. αναφέρουν το στρες, το άγχος και την κατάθλιψη ως τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν και που σχετίζονται με την εργασία τους. Με το στρες σχετίζονται πολλά προβλήματα υγείας όπως διαταραχές ύπνου και όρεξης, επίμονοι σωματικοί πόνοι και πονοκέφαλοι, κατάθλιψη, καρδειαγγειακά και γαστρεντερολογικά προβλήματα, ενώ συχνά οδηγεί στην αυξημένη κατανάλωση καπνού, αλκοόλ και ηρεμιστικών φαρμάκων.
Η «χάρτα ψυχικής και σωματικής υγείας» που διατυπώθηκε από επιστημονική επιτροπή της Ε.Ε. και παρουσιάστηκε και στην ελληνική βουλή, εκτιμά ότι θα υπάρξει παραπέρα αύξηση των ψυχικών διαταραχών στους εργαζόμενους της Ε.Ε. Το ζήτημα το ψυχικών διαταραχών το αναδεικνύουν από την πλευρά του «κόστος» στις δημόσιες δαπάνες και της απώλειας σε εργατικά χέρια που προκαλούν αυτές οι ασθένειες, παράγοντες που δυσκολεύουν την επίτευξη των στόχων της συνθήκης της Λισαβόνας, δηλαδή την αύξηση της κερδοφορίας των μονοπωλίων.
Στοιχεία για επαγγελματικές ασθένειες
Κανένα από τα παραπάνω προβλήματα υγείας των εργαζόμενων γυναικών αλλά και των ανδρών δεν εμφανίζονται στη χώρα μας, αφού οι επαγγελματικές ασθένειες, όπως αναφέρθηκε παραπάνω δεν διαγιγνώσκονται, δεν καταγράφονται και δεν αναγνωρίζονται στη πράξη, παρότι είναι θεσμοθετημένες για το ΙΚΑ και άλλα ταμεία. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το ΙΚΑ καταγράφει ότι εξέτασε συνολικά το 2008, 21 περιπτώσεις επαγγελματικών ασθενειών από τις οποίες οι 2 ήταν καινούργιες. Από τις 21 οι 3 περιπτώσεις ήταν γυναίκες χωρίς περαιτέρω στοιχεία. Αυτό σημαίνει ότι τα σοβαρά προβλήματα υγείας που παρουσιάζουν χιλιάδες εργαζόμενες γυναίκες και που σχετίζονται με τον χώρο εργασίας και πολλές φορές τις αναγκάζουν να διακόψουν την εργασία, ή αποτελούν αιτία απόλυσης, περνάνε απαρατήρητα ως «κοινή νόσος» και όχι ως επαγγελματική ασθένεια και ευθύνη του εργοδότη.
Στοιχεία για εργατικά ατυχήματα
Σε ότι αφορά τους κινδύνους για την ασφάλεια- σωματική ακεραιότητα αυτοί και πάλι σχετίζονται με τους κλάδους που συγκεντρώνονται οι γυναίκες. Αφορούν ατυχήματα από μηχανολογικό εξοπλισμό που δεν συντηρείται σωστά, δεν φέρει προστατευτικά μέτρα, δεν έχει εκπαιδευτεί η εργαζομένη στη χρήση του, δεν της έχουν χορηγηθεί τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας (π.χ. από μηχανή κοπής κιμά, ως μηχανή συναρμολόγησης). Επίσης αφορά πτώσεις από σκάλες, κοψίματα από αιχμηρά αντικείμενα, εγκαύματα από φωτιά, ζεστά υλικά και χημικά, τραυματισμός του μυοσκελετικού από άρση φορτίου, ηλεκτροπληξία από κακώς συντηρημένα μηχανήματα κ.α. Επιπλέον όλοι οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω (ευέλικτες σχέσεις, άγχος, ανασφάλεια, εντατικοποίηση, διευθέτηση του χρόνου εργασίας, υπερωρίες κλπ) επιδρούν στη συχνότητα των εργατικών ατυχημάτων.
Είναι γνωστό ότι και στο ζήτημα των εργατικών ατυχημάτων υπάρχει υποκαταγραφή και υποεκτίμηση της κατάστασης. Από στατιστικά στοιχεία του ΙΚΑ προκύπτει ότι το 2006 συνέβησαν 12.845 εργατικά ατυχήματα (103 θανατηφόρα) από τα οποία το 16,9% αφορά τις γυναίκες. Αντιστοιχούν περίπου 3 ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενες, αλλά η συχνότητα αυτή είναι μεγαλύτερη για τις ηλικίες 60-64.
Τα περισσότερα ατυχήματα καταγράφονται στη βιομηχανία τροφίμων- ποτών, το λιανικό εμπόριο, τα ξενοδοχεία εστιατόρια και στην υγεία- πρόνοια. Σε ότι αφορά το επάγγελμα περισσότερο συχνά παρουσιάζονται τα ατυχήματα στις χειρίστριες μηχανημάτων και συναρμολόγησης, τις οικιακές βοηθούς, τις πωλήτριες και τις υπαλλήλους γραφείων.
Ο συγκριτικά μικρότερος αριθμός και ποσοστό εργατικών ατυχημάτων στις γυναίκες σχετίζεται με τη μικρότερη συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό και την απασχόληση σε κλάδους που έχουν γενικά λιγότερα ατυχήματα από άλλους κλάδους όπως κατασκευές, ορυχεία κ.α., που δεν απασχολούν πολλές γυναίκες Από την άλλη σε αυτά τα στοιχεία δεν συμπεριλαμβάνονται οι αγρότισσες και οι αυτοαπασχολούμενες και το τεράστιο κομμάτι των ανασφάλιστων γυναικών.
αυτοαπασχολούμενες γυναίκες
Οι αυτοαπασχολούμενες γυναίκες που έχουν εμπορικά καταστήματα, γραφεία κλπ και οι γυναίκες που εργάζονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις, αναπτύσσουν και αυτές σημαντικά προβλήματα υγείας. Στη πλειοψηφία αυτών των επιχειρήσεων είναι ανύπαρκτα τα μέτρα ΥΑΕ, υπάρχει έντονο στρες και κούραση λόγω του παρατεταμένου και ασταθούς ωραρίου, δεν έχουν θεσμοθετημένες άδειες μητρότητας, κλπ. Είναι ακόμη ενδεικτικό ότι σύμφωνα με τον νόμο πρέπει να ασκούν οι ίδιες χρέη τεχνικού ασφάλειας (σε περίπτωση που έχουν προσωπικό) μετά από στοιχειώδη ή πολλές φορές εικονική εκπαίδευση, βάζοντας σε κίνδυνο την υγεία των εργαζομένων που απασχολούν, αλλά και τη δική τους.
Μετανάστριες
Ακόμη πιο οξυμένα προβλήματα στους χώρους δουλειάς αντιμετωπίζουν οι μετανάστριες που εργάζονται συνήθως ανασφάλιστες, εργάζονται πολλές ώρες ημερησίως και χωρίς κανένα δικαίωμα, ιδιαίτερα ως υπηρετικό προσωπικό ή όταν φροντίζουν ηλικιωμένους. Είναι ενδεικτικό ότι οι οικιακοί βοηθοί εξαιρούνται ακόμη και από αυτό το στοιχειώδες νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει για την Υ&Α των εργαζομένων. Γενικότερα οι μετανάστριες δυσκολεύονται περισσότερο λόγω της γλώσσας στην κατανόηση κανόνων ασφάλειας, στην εκπαίδευση σε θέματα ΥΑΕ και στην προσαρμογή στις συνθήκες και τις απαιτήσεις των θέσεων εργασίας. Έχουν πιο έντονα προβλήματα με τη φύλαξη των παιδιών τους, την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και είναι πιο ευάλωτες στη εργοδοτική βία και τρομοκρατία.
Ευθύνη για την προστασία της ΥΑΕ
Μπορεί να γίνει φανερό ότι οι επαγγελματικοί κίνδυνοι για τις εργαζόμενες γυναίκες που αναφέρθηκαν περιληπτικά εδώ δεν είναι αποτέλεσμα της φύσης της δουλειάς. Τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες δεν αποτελούν ατομική ευθύνη των εργαζόμενων γυναικών. Αντιθέτως τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας προέρχονται από το γεγονός ότι οι εργοδότες, βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι, ξενοδόχοι στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα αρνούνται να λάβουν τα μέτρα που έχουν νομική υποχρέωση να λάβουν για να προστατεύεται η υγεία και ασφάλεια των εργαζόμενων γυναικών και ανδρών στους χώρους δουλειάς.
Χρειάζεται να γίνει συνείδηση ότι η προστασία της υγείας και ασφάλειας είναι εργοδοτική ευθύνη. Οι εργοδότες όμως δεν λαμβάνουν μέτρα, δεν φτιάχνουν υποδομές και δεν προσλαμβάνουν επιστημονικό προσωπικό για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου (γιατρό εργασίας, τεχνικό ασφάλειας, νοσηλευτές κ.α.) γιατί τα θεωρούν περιττά έξοδα, εμπόδιο στη κερδοφορία τους. Το βασικό κριτήριο με το οποίο κάνουν κάποιες παραχωρήσεις και αποφασίζουν για μέτρα ΥΑΕ, είναι αν τα μέτρα αυτά προσθέτουν κάποιο όφελος στα ποσοστά των κερδών τους. Στη πραγματικότητα η μη λήψη μέτρων ΥΑΕ αποτελεί μέρος του τρόπου μείωσης της τιμής της εργατικής δύναμης.
Είναι καθήκον των εργαζομένων, των σωματείων και επιτροπών αγώνα να αναδεικνύουν το πρόβλημα, να αγωνίζονται για να επιβάλλουν τα μέτρα και να ελέγξουν την υλοποίηση τους. Σε αυτή τη κατεύθυνση βοηθούν η εκλογή και η ουσιαστική λειτουργία των επιτροπών Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων σε κάθε χώρο.
Να αναδείξουμε ότι σήμερα στον τομέα της ΥΑΕ υπάρχει:
Πλήρης απουσία ή στην καλύτερη περίπτωση τυπική κάλυψη κάποιων νομοθετικών υποχρεώσεων από τους εργοδότες σε ότι αφορά την λήψη οργανωτικών και τεχνικών μέτρων αλλά και σε ότι αφορά την παροχή υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης (Ιατρός Εργασίας – Τεχνικός Ασφάλειας- ν. 1568/85),
Παράδοση του έργου αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου σε ιδιωτικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ)
Μεγάλη έλλειψη Ιατρών Εργασίας και δημόσιων υποδομών για την διάγνωση- θεραπεία και αποκατάσταση των θυμάτων εργατικού ατυχήματος- επαγγελματικής ασθένειας
Μεταφορά της εργοδοτικής ευθύνης στον τεχνικό ασφάλειας ή στον γιατρό σε περίπτωση που συμβεί κάτι
Μη εφαρμογή συλλογικών και ατομικών μέτρων που αφορούν την προστασία της αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών, π.χ. δεν εφαρμόζονται ούτε καν οι στοιχειώδεις προβλέψεις του Π.Δ.176/1997 που αφορά τις έγκυες, λεχώνες και θηλάζουσες εργαζόμενες σχετικά με την εκτίμηση του επαγγελτικού κινδύνου στη θέση εργασίας τους, την αλλαγή της θέση αν υπάρχουν κίνδυνοι ή άδεια με αποδοχές για όλο το διάστημα τις εγκυμοσύνης, απαγόρευση νυχτερινή εργασίας, άδεια για τις απαραίτητες εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου κ.α.
Εμπορευματοποίηση – ιδιωτικοποίηση κοινωνικών δομών και της Υγείας- Πρόνοιας
Αναδεικνύεται λοιπόν ότι το ζήτημα της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων γυναικών, δεν αποτελεί απλά ένα επιστημονικό και τεχνοκρατικό ζήτημα, αλλά είναι πολιτικό. Σχετίζεται άμεσα και συνδέεται με τη διαπάλη ενάντια στο σύνολο της αντεργατικής πολιτικής, των κομμάτων που τη στηρίζουν και τη προωθούν, εναντία στην Ε.Ε. και όλους τους μηχανισμούς που στηρίζουν το κεφάλαιο.
Απαιτείται σύγκρουση με τις συνδικαλιστικές ηγεσίες της ΓΣΣΕ και της ΑΔΕΔΥ που εξαντλούν την ασχολία τους στα ζητήματα ΥΑΕ σε συναινετικές ημερίδες και καμπάνιες και ταυτόχρονα βάζουν πλάτη για να υλοποιηθεί η συνολική αντεργατική πολιτική που έχει επιπτώσεις στην ΥΑΕ και γενικότερα τη ζωή των γυναικών. Να αποκαλύψουμε την απάτη που υποστηρίζουν, ότι μπορεί δήθεν να συνδυαστεί η προστασία της Υ&Α των εργαζομένων μαζί με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Με όλες τις ανατροπές στα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα οι συνθήκες και οι όροι εργασίας θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο. Χρειάζεται προσοχή διότι μέσα στην καπιταλιστική κρίση όπου αυξάνονται οι απολύσεις και οι απειλές για απόλυση, μπορεί να θεωρηθεί «πολυτέλεια» η προστασία από τους κινδύνους στους χώρους δουλειάς, π.χ., εξαερισμό, εργονομικό εξοπλισμό- γραφεία και υπολογιστές, γιατρούς εργασίας- τεχνικούς ασφάλειας κλπ. Οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να υποχωρήσουν, δεν πρέπει να παραιτηθούν από τις σύγχρονες ανάγκες τους, τον αγώνα για την προστασία της ΥΑΕ.
Χρειάζεται να δοθεί μάχη για τη λήψη μέτρων για την προστασία των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς, την βελτίωση των συνθηκών και όρων εργασίας σε κάθε χώρο, για την κατάργηση της επιχειρηματικής δράσης που αναπτύσσεται όλο και περισσότερο σε αυτόν τον τομέα (ΕΞΥΠΠ).
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ΥΑΕ αποτελεί ζήτημα προνομιακό για πάλη και συσπείρωση σε ταξική- αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, να δώσει ώθηση σε αγωνιστικές πρωτοβουλίες και απόσπαση κατακτήσεων. Γενικοτερα:
ευνοεί την ενιαία πάλη των εργαζομένων ανεξάρτητα από ειδικότητα και κλάδο, αυτοαπασχολουμένων, φτωχών αγροτών
βοηθά στην αποκάλυψη των τραγικών συνεπειών στους εργαζόμενους από το σύνολο της αντεργατικής πολιτικής – των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, της Ε.Ε. σε όλους τους τομείς συνδυαστικά (ασφαλιστικό, εργασιακές σχέσεις, εργάσιμος, χρόνος, υγεία- πρόνοια).
Βοηθά να αναδειχθεί η ανωτερότητα αλλά και αναγκαιότητα του σοσιαλισμού.
Κατακτήσεις του σοσιαλισμού
Η ανωτερότητα και οι κατακτήσεις του σοσιαλισμού σε αυτόν τον τομέα χρειάζεται να αναδειχθούν, όπως και η πίεση που άσκησαν αυτές στις άλλες καπιταλιστικές χώρες που έκαναν ορισμένες παραχωρήσεις στους εργαζόμενους τις οποίες σήμερα παίρνουν πίσω.
Οι εργαζόμενοι στις σοσιαλιστικές χώρες είχαν διασφαλίσει τους βασικούς όρους εργασίας και κοινωνικών υποδομών που απαιτούνται για τη προστασία της υγείας και ασφάλειας τους, χωρίς να παραγνωρίζονται και οι αδυναμίες και παραλείψεις. Από το 1956 εφαρμόζονταν στην ΕΣΣΔ καθεστώς 7ωρης και 6ωρης απασχόλησης, πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα. Μειωμένη διάρκεια εργάσιμου χρόνου είχε καθιερωθεί σε δασκάλους, γιατρούς και μερικές άλλες ειδικότητες.
Η νυχτερινή εργασία ήταν μειωμένη κατά μια ώρα και απαγορεύονταν για τις γυναίκες στη βιομηχανία. Οι έγκυες απαλλάσσονταν από τις υπερωρίες, τη νυχτερινή εργασία και μεταφέρονταν σε πιο ελαφριές εργασίας. Ελέγχονταν η ένταση και η διάρκεια της εργασίας με κριτήριο την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, γίνονταν συστηματικές- επιστημονικές προσπάθειες πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων.
Το όριο συνταξιοδότησης ήταν στα 55 χρόνια για τις γυναίκες και 60 για τους άνδρες, μέσα από ένα καθολικό σύστημα συνταξιοδότησης όπου η χρηματοδότηση εξασφαλίζονταν από τον κρατικό προϋπολογισμό και τις ασφαλιστικές εισφορές των κρατικών επιχειρήσεων και ιδρυμάτων.
Υπήρχε οργανωμένο κρατικό σύστημα προαγωγής και προστασίας της υγείας που εφάρμοζε προγράμματα υποχρεωτικού ιατρικού προληπτικού ελέγχου για όλους τους εργαζόμενους και πιο εξειδικευμένου για τις γυναίκες και παρείχε και δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Αντίστοιχα στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία (ΓΛΔ) στις μεγάλες επιχειρήσεις υπήρχαν Πολυκλινικές με όλα τα σύγχρονα μέσα, κέντρο διάγνωσης και όλες οι βασικές ειδικότητες γιατρών και οδοντιατρείο για την πρόληψη και προστασία της υγείας αλλά και την περίθαλψη. Οι υπηρεσίες της Πολυκλινικής παρείχαν προληπτικές εξετάσεις για όλους. Εκτενή γυναικολογική εξέταση όλων των εργαζόμενων γυναικών προληπτικά μια φορά τον χρόνο και περίθαλψη, μετρήσεις παραγόντων κινδύνου των χώρων εργασίας. Συγκροτούνταν ομάδες γιατρών, κοινωνιολόγων και ψυχολόγων για την εξέταση των όρων και συνθηκών εργασίας. Οι εργαζόμενοι είχαν συνδικαλιστική επιτροπή για τη προστασία της υγείας και ασφάλειας και προβλέπονταν διαλείμματα για τη συμμετοχή των εργαζομένων στο κίνημα για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας (κίνημα νεωτεριστών).
Στην ΕΣΣΔ και την ΓΛΔ υπήρχαν ιδιαίτεροι χώροι παραθέρισης – αναρρωτήρια που εξασφάλιζαν ανάπαυση και αναπλήρωση της εργατικής δύναμης, με ιατρική φροντίδα (λουτρόπολεις κ.α.) και παιδικές κατασκηνώσεις. Χορηγούνταν προληπτικές άδειες και συνολικά μεγαλύτερες άδειες για εργαζόμενους σε βαριές εργασίες, σε εργασία με βάρδιες και σε άτομα πολύτεκνων οικογενειών.
Υπήρχε οργανωμένο κρατικό και δωρεάν δίκτυο κοινωνικών υποδομών για την ικανοποίηση καθημερινών αναγκών του νοικοκυριού και της φροντίδας της οικογένειας που σήμερα επωμίζονται σε ατομική – οικογενειακή βάση οι γυναίκες (εστιατόρια στους χώρους εργασίας και τα σχολεία, δημόσια πλυντήρια και ραφεία, βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, ιδρύματα φροντίδας των ηλικιωμένων, εμπορικά καταστήματα στα εργοστάσια και πολύπλευρες υπηρεσίες για την γρήγορη εξυπηρέτηση και την εξοικονόμηση ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων, υποδομές για αθλητισμό και πολιτιστική δραστηριότητα και μέσα στους χώρους εργασίας κ.α.)
Τέλος υπήρχαν ερευνητικά ινστιτούτα και Ακαδημίες που εξειδικεύονταν στα θέματα προστασίας της υγείας και ασφάλειας της εργασίας.
Στόχοι πάλης:
Λήψη όλων των μέτρων ΥΑΕ στους χώρους δουλειάς, ανάπτυξη όλων των υποδομών και διαδικασιών που απαιτούνται για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου, με εξειδίκευση στις γυναίκες.
Τακτικές ιατρικές εξετάσεις, συστηματική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, με ιδιαίτερη φροντίδα στις εγκύους και γενικότερα στις εργαζόμενες γυναίκες.
Υποχρεωτικός έλεγχος της ασφάλειας των υποδομών και της υγιεινής (εξαερισμός, κλιματισμός, επίπεδο θορύβου κ.ά.) στους χώρους εργασίας.
Εφαρμογή και επέκταση των ειδικών μέτρων προστασίας για τις εργαζόμενες έγκυες, λεχώνες και θηλάζουσες (απαλλαγή από νυχτερινή εργασία, μειωμένα ωράρια, εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου, άδειες, απαγόρευση απόλυσης κλπ)
Απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας των γυναικών στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία. Για ορισμένα επαγγέλματα που είναι αναγκαία η νυχτερινή εργασία, επέκταση της απαγόρευσής πέρα από τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε όλη τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας των παιδιών.
Δημιουργία κρατικού σώματος ιατρών εργασίας- τεχνικών ασφαλείας- νοσηλευτών/ επισκεπτών υγείας, στο πλαίσιο ενός αποκλειστικά δημόσιου δωρεάν συστήματος Υγείας- Πρόνοιας. Κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας στο χώρο της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων (ΕΞΥΠΠ).
Στο επίπεδο της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, στο Κέντρο Υγείας, οι γιατροί εργασίας- τεχνικοί ασφαλείας, οι νοσηλευτές και επισκέπτες υγείας να συνδέονται με όλους τους εργασιακούς χώρους των περιοχών ευθύνης τους, ή να δημιουργούνται παραρτήματα, π.χ., σε μεγάλους εργασιακούς χώρους. Σε δευτεροβάθμιο επίπεδο να δημιουργηθούν κλινικές ιατρικής της εργασίας, ειδικά και ερευνητικά κέντρα. Αυτές οι υποδομές, το προσωπικό μαζί με το κατάλληλο εργαστηριακό και τεχνικό εξοπλισμό να έχουν ως σκοπό: την εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, την έγκαιρη διάγνωση και ιατρική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, τη θεραπευτική αντιμετώπιση και αποκατάσταση των θυμάτων επαγγελματικής ασθένειας ή/και εργατικού ατυχήματος. Την πληροφόρηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων, την έρευνα, μαζί και με κρατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα σε θέματα ΥΑΕ, με εξειδίκευση στις γυναίκες, τους νέους, τους μετανάστες τα ΑμΕΑ κ.α.
τον προσανατολισμό των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους στον ουσιαστικό έλεγχο της εργοδοτικής ευθύνης για την ουσιαστική εφαρμογή των κανονισμών για την εργασιακή υγεία και ασφάλεια
Δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση και μετεκπαίδευση επαρκούς αριθμού γιατρών εργασίας, τεχνικών ασφάλειας, νοσηλευτών/επισκεπτών υγείας.
Κατοχύρωση της ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελματικού κινδύνου στο πλαίσιο ενός δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης
Κατάργηση των ελαστικών ωραρίων και ελαστικών μορφών εργασίας. Πλήρης – Σταθερή μόνιμη εργασία για όλους.
Μείωση του χρόνου εργασίας - 7ωρο - 5ήμερο - 35ωρο και 6ωρο- 5ημερο-30ωρο για τα ΒΑΕ. Καμία διευθέτηση του χρόνου εργασίας
Μείωση των ορίων συνταξιοδότησης (55 για τις γυναίκες και 60 για τους άνδρες) και στα 50 για τις γυναίκες και 55 για τους άντρες που εργάζονται σε βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
Δημόσιο, υποχρεωτικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για όλους. Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών νόμων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ- Απόσυρση όλων των αντεργατικών μέτρων για την κοινωνική ασφάλιση.
Αύξηση των ετήσιων ημερών αδείας για όλους τους εργαζόμενους
Άδεια κυήσεως, τοκετού, λοχείας και φροντίδας των νεογέννητων ίδιες κι ίσες για όλες τις εργαζόμενες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Η άδει α να ισχύει για δύο μήνες πριν και έξι μήνες μετά τον τοκετό με πλήρεις αποδοχές και ασφαλιστικά δικαιώματα Επιπλέον να ισχύει γονική άδεια για κάθε παιδί για ένα χρόνο (για την μητέρα ή τον πατέρα) με αποδοχές και πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφαλιστική κάλυψη. Μειωμένα ωράρια μέχρι τα παιδιά να πάνε στη πρώτη τάξη του σχολείου. Να αυξηθούν οι γονικές άδειες σε περιπτώσεις ασθένειας του παιδιού ή για την εκπαιδευτική παρακολούθησή του.
Αντίστοιχα δικαιώματα και παροχές για τις αυτοαπασχολούμενες και τις αγρότισσες με κοινωνικά επιδόματα, που να αντισταθμίζουν την απώλεια εισοδήματος που συνεπάγονται οι αυξημένες υποχρεώσεις τους κατά την περίοδο της κύησης, τοκετού και γαλουχίας.
Τα μέλη μονογονεϊκών οικογενειών να εργάζονται μόνο πρωινό ωράριο μέχρι τα παιδιά να φτάσουν στην ηλικία των 10 ετών. Μειωμένο ωράριο κατά 2 ώρες για τα μέλη μονογονεϊκών με ανάπηρα παιδιά και αυξημένη κατά μία εβδομάδα καλοκαιρινή άδεια.
Δημόσιο, δωρεάν, αποκλειστικά χρηματοδοτούμενο από τον κρατικό προϋπολογισμό, σύστημα υγείας- πρόνοιας. Κατάργηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην υγεία και την πρόνοια. Κατάργηση κάθε προϋπόθεσης για την ανανέωση των βιβλιαρίων ασθενείας (ένσημα κλπ).
Την αναβάθμιση και λειτουργία δημόσιων κοινωνικών υποδομών (βρεφονηπιοκομεία, κέντρα απασχόλησης παιδιών και ηλικιωμένων, κατ΄ οικον νοσηλεία και βοήθεια κ.λ.π).
Στη βάση των παραπάνω στόχων πάλης και της σύνδεση των προβλημάτων ΥΑΕ με τη συνολικότερη αντεργατική πολιτική να αναδειχθούν τα προβλήματα και να παρθούν πρωτοβουλίες για συσπείρωση και διεκδίκηση στους χώρους εργασίας για τα ζητήματα ΥΑΕ. Ενδεικτικά:
Να γίνει συνολική εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου με εξειδίκευση στις γυναίκες εργαζόμενες
Πάλη για τις ελλείψεις προσωπικού- διαλείμματα- βάρδιες, επιπλέον άδειες
για προστατευτικά μέσα και τακτική συντήρηση των μηχανών, μέσα ατομικής προστασίας, προσαρμογές ώστε να ταιριάζουν στις σωματικές δυνατότητες των γυναικών.
Μέτρα για ιατρική παρακολούθηση με βάση τους επαγγελματικούς κινδύνους, εμβολιασμό, ενημέρωση εκπαίδευση εργαζομένων σχετικά με τους επαγγελματικούς κινδύνους κ.α.
Στη βάση αυτής της πάλης χρειάζεται να αναδειχθεί ότι η εργατική τάξη πρέπει να πάει και ένα βήμα παραπάνω από την διαπραγμάτευση των όρων εκμετάλλευσής της, των όρων ζωής της. Να δυναμώσει η προσπάθεια για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος. Για την ανάδειξη, μέσα και από το πεδίο πάλης για την ΥΑΕ, της εκμεταλλευτικής φύσης των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής στην πιο σκληρή τους έκφραση και της ανάγκης να ανατραπούν. Ότι σε τελική ανάλυση οι συνθήκες εργασίας και οι όροι απασχόλησης για την εργατική τάξη και τα υπόλοιπα λαϊκά στρώματα θα καθορίζονται πάντα με κριτήριο τη κερδοφορία όσο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Δεν είναι τυχαίο ότι η σύγχρονη επιστήμη και η τεχνική προσφέρουν πολλές λύσεις για την εξάλειψη- πρόληψη κινδύνων στους χώρους εργασίας που όμως σε αυτές τις συνθήκες δεν μπαίνουν στην υπηρεσία των εργαζομένων.
Αναδεικνύεται η αναγκαιότητα και ρεαλιστικότατα του άλλου δρόμου ανάπτυξης. Η οργάνωση της παραγωγής και γενικότερα η ανάπτυξη που έχει κριτήριο την συνδυασμένη ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τον κεντρικό σχεδιασμό, τον εργατικό έλεγχο, μπορεί να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για την ουσιαστική προστασία και της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων γυναικών και ανδρών. Μπορεί να εξασφαλίζει συνδυασμένα: ασφαλείς συνθήκες εργασίας, όρους απασχόλησης που δεν φθείρουν πρόωρα την υγεία, αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, αύξηση του ελεύθερου χρόνου, κοινωνική οργάνωση του νοικοκυριού και της φροντίδας των παιδιών, αξιοποίηση όλων των γνώσεων και τεχνικών προς όφελος της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.
Τα ζητήματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας (ΥΑΕ) αποτελούν ένα ιδιαίτερα σοβαρό πεδίο πάλης. Αυτό το θέμα χρειάζεται να μπει στο επίκεντρο της πάλης του εργατικού και λαϊκού κινήματος, των εργατριών, των φτωχών αγροτισσών και αυτοαπασχολουμένων και αντίστοιχα των ανδρών.
Όταν αναφερόμαστε στην προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων εννοούμε όχι μόνο την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων που είναι σχεδόν ο μοναδικός δείκτης που μετράται στα θέματα ΥΑΕ, αλλά και την πρόληψη των προβλημάτων υγείας, των επαγγελματικών ασθενειών και της πρόωρης φθοράς της υγείας που προκαλούνται από τις συνθήκες και τους όρους εργασίας.
Επίσης όταν αναφερόμαστε στην υγεία δεν εννοούμε μόνο την σωματική υγεία αλλά και τη ψυχική, την πνευματική υγεία και την κοινωνική ευεξία, δηλαδή την δημιουργική συμμετοχή στην οικογενειακή ζωή, την συνδικαλιστική και πολιτική δράση, τον πολιτισμό, τη ψυχαγωγία κλπ.
Το ζήτημα της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων γυναικών και ανδρών, δεν περιορίζεται στην αντιμετώπιση των επαγγελματικών κινδύνων στους χώρους δουλειάς (φυσικοί, χημικοί, μηχανικοί, βιολογικοί παράγοντες, οργάνωση του χρόνου εργασίας, διαλλείματα, εξοπλισμός κ.α.) αλλά σχετίζεται άμεσα με την αντιλαϊκή πολιτική που εφαρμόζεται, το σύνολο των αντεργατικών μέτρων που οδηγούν σε επιδείνωση των συνθηκών εργασίας, των όρων απασχόλησης, σε μεγαλύτερη επιβάρυνση της υγείας των εργαζομένων, επιδρούν στην αύξηση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, επιδεινώνουν τους όρους προστασίας της ΥΑΕ γυναικών και ανδρών. Δηλαδή τις προωθούμενες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, τα πρόσφατα αντεργατικά μέτρα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης και προετοιμασίας της φάσης της ανάκαμψης που προωθούν η Ε.Ε., η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και στηρίζουν όλα τα αστικά κόμματα.
Αυτή η πολιτική που υπηρετεί την ανάπτυξη που έχει στόχο την αύξηση της κερδοφορίας των μονοπωλίων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητά τους, ειδικά σε συνθήκες κρίσης, οδηγεί σε ανατροπές στα ασφαλιστικά δικαιώματα, τις εργασιακές σχέσεις, στο εργάσιμο χρόνο, στην εμπορευματοποίηση της υγείας- πρόνοιας, της παιδείας.
Τα μέτρα αυτά και συνολικότερα η λεγόμενη «ευαλφάλεια» σε συνδυασμό με την απουσία μέτρων προστασίας για την ΥΑΕ, συμβάλουν στο να γίνουν πιο φθηνοί και ευέλικτοι οι εργαζόμενοι σύμφωνα με τις ανάγκες του κεφαλαίου. Οδηγούν στη μείωση του «μη μισθολογικού κόστους», δηλαδή στην ενίσχυση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Δηλαδή η πάλη για τη προστασία της ΥΑΕ, η έκταση και η ποιότητα των μέτρων ΥΑΕ εξαρτάται από την ριζοσπαστικοποίηση, την πολιτικοποίηση της πάλης του εργατικού κινήματος. Τη διαπάλη ενάντια στο σύνολο της πολιτικής που στηρίζει τα κέρδη και τα συμφέροντα των μονοπωλίων.
Ανάγκη εξειδίκευσης στα θέματα ΥΑΕ
Στα ζητήματα ΥΑΕ υπάρχει ανάγκη να γίνει εξειδίκευση κατά κλάδο, φύλο, ηλικία και σε ιδιαίτερες ομάδες όπως οι μετανάστες, οι αγρότες, οι αυτοαπασχολούμενοι. Οι επαγγελματικοί κίνδυνοι και οι όροι απασχόλησης μπορεί να είναι διαφορετικοί σε κάθε ομάδα αναδεικνύοντας ιδιαίτερα προβλήματα, ιδιαίτερες ανάγκες που να εκφράζονται και σε στόχους πάλης.
Υπάρχει αναγκαιότητα εξειδίκευσης και στις εργαζόμενες γυναίκες. Η ανάγκη αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι τα προβλήματα επαγγελματικής υγείας που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των εργαζόμενων γυναικών σχετίζονται με ένα σύνθετο και πολύπλευρο πλέγμα διαφορετικών παραγόντων (βιολογικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών). Πιο συγκεκριμένα:
τους επαγγελματικούς παράγοντες κινδύνου που υπάρχουν στους κλάδους εργασίας στους οποίους συγκεντρώνονται περισσότερο οι γυναίκες (εμπόριο, υγεία, εκπαίδευση, υπηρεσίες, τράπεζες, ξενοδοχεία κλπ). Αυτοί οι παράγοντες ή οι κίνδυνοι σ’ ένα βαθμό είναι διαφορετικοί από αυτούς που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των ανδρών που συγκεντρώνεται σε άλλους κλάδους (κατασκευές, βιομηχανία, κλπ).
τους όρους απασχόλησης των γυναικών. Οι γυναίκες πιο συχνά απασχολούνται με ελαστικές σχέσεις εργασίας, βιώνουν μεγαλύτερη εργασιακή ανασφάλεια, εργάζονται πιο συχνά σε ανειδίκευτες θέσεις εργασίας, με ελαστικά ωράρια, ανασφάλιστες, ως συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη οικογενειακών επιχειρήσεων, ως αυτοαπασχολούμενες με πολλές ώρες δουλειάς και ακατάστατα ωράρια κ.α. παράγοντες που επιδρούν στην ΥΑΕ.
τις ιδιαιτερότητες του γυναικείου οργανισμού που απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη στους χώρους εργασίας για τη προστασία της Υ&Α. Αυτές δεν αφορούν μόνο την προστασία της υγείας στη βιολογική αναπαραγωγική διαδικασία (σύλληψη, εγκυμοσύνη κλπ) που μπορεί να επιβαρυνθεί από τις συνθήκες εργασίας. Αφορούν και την ανάγκη π.χ. προσαρμογής του εξοπλισμού εργασίας, των μηχανών, των εργαλείων, των μέσων ατομικής προστασίας, των ορίων έκθεσης σε χημικά και άλλους παράγοντες και των φορτίων στη μέση σωματική διάπλαση των γυναικών και τις ιδιαιτερότητες του γυναικείου οργανισμού. Ιδιαίτερες ανάγκες έχουν επίσης και οι μεγαλύτερες σε ηλικία εργαζόμενες γυναίκες, μετά τα 50 χρόνια που π.χ. κινδυνεύουν περισσότερο από κατάγματα στην εργασία λόγω οστεοπόρωσης κ.α.
την επιπλέον επιβάρυνση των γυναικών με το νοικοκυριό, την ανατροφή των παιδιών και τη φροντίδα ηλικιωμένων ή άλλων εξαρτώμενων μελών της οικογένειας, που αποτελεί για την πλειοψηφία των γυναικών ένα «δεύτερο 8ωρο εργασίας» που επιβαρύνει την σωματική και ψυχική υγεία, περιορίζει τον ελεύθερο χρόνο. Συμβάλλει έτσι στην απομάκρυνση των γυναικών από την κοινωνική και πολιτική πάλη. Απαιτείται η ανάπτυξη της ταξικής πάλης και για τη βελτίωση των συνθηκών και όρων εργασίας γενικά και για τα εξειδικευμένα ζητήματα των γυναικών.
Είναι ενδεικτικό ότι γενικά για την επαγγελματική υγεία στην Ελλάδα είναι ελάχιστα τα στατιστικά και επιδημιολογικά στοιχεία. Πολύ χειρότερη είναι η κατάσταση, δηλαδή ανύπαρκτα στοιχεία για την επαγγελματική υγεία των γυναικών. Γενικά υπάρχει υποκαταγραφή των εργατικών ατυχημάτων, καμία καταγραφή και αναγνώριση των επαγγελματικών ασθενειών, απουσία κλαδικών μελετών για τον επαγγελματικό κίνδυνο. Επιπλέον ακόμη και τα στοιχεία από ευρωπαϊκές μελέτες για την επαγγελματική υγεία παρουσιάζουν συχνά προβλήματα αναξιοπιστίας, αποσπασματικότητας και οι μελέτες έχουν πολλούς περιορισμούς. Για παράδειγμα δεν εξετάζουν το πώς επιδρούν στην Υ&Α των εργαζομένων συνδυασμένα, οι συνθήκες εργασίας, οι όροι απασχόλησης, τα ωράρια, ο ρυθμός εργασίας, οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, οι συνθήκες διαβίωσης.
Ειδικά όμως σε ότι αφορά τις ιδιαιτερότητες του φύλου, τα ιδιαίτερα προβλήματα Υ&Α των εργαζόμενων γυναικών και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, υπάρχει σοβαρό έλλειμμα όχι μόνο σε μελέτες και στοιχεία αλλά και σε εξειδικευμένη ιατρική εκπαίδευση, σε πανευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο
Προβλήματα επαγγελματικής υγείας των γυναικών
Από τα υπάρχοντα στοιχεία προκύπτει ότι οι παραγωγικές διαδικασίες στους κλάδους που συγκεντρώνονται οι εργαζόμενες γυναίκες χαρακτηρίζονται από βλαπτικούς παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε συγκεκριμένα προβλήματα υγείας, όταν δεν λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα προστασίας. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με ευρωπαϊκές μελέτες:
Οι μυοσκελετικές διαταραχές εκτιμάται ότι κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό (54,4%) ανάμεσα στα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Ε.Ε. και οφείλονται στην έκθεσή τους σε παραγωγικές διαδικασίες με συνεχώς μονότονα επαναλαμβανόμενες κινήσεις και μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα, άρση σημαντικών φορτίων, συνεχή ορθοστασία ή καθιστική θέση, ακατάλληλη εργονομία των θέσεων εργασίας. Τέτοια παραδείγματα έχουμε άφθονα σε κλάδους και επαγγέλματα όπως οι καθαρίστριες, κλωστοϋφαντουργία, καμαριέρες, σερβιτόρες, εμποροϋπάλληλοι, νοσηλευτικό προσωπικό, διοικητικό προσωπικό που χρησιμοποιεί Η/Υ, αγρότισσες κ.α.
Επίσης συχνές είναι οι λοιμώδεις ασθένειες όπως η ηπατίτιδα, η φυματίωση, η ερυθρά (2,8% των προβλημάτων υγείας) λόγω της απασχόλησης σε επαγγέλματα του τομέα υγείας, σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, γηροκομεία και στην κτηνοτροφία.
Συχνές είναι οι δερματολογικές και αναπνευστικές παθήσεις και αλλεργίες, 8% των εργαζόμενων γυναικών, όπως π.χ. το άσθμα λόγω της έκθεσης σε διάφορες χημικές ουσίες όπως τα καθαριστικά, τα απολυμαντικά (και αυτά σε διπλή δόση αν λάβουμε υπόψη την χρήση τους και στο σπίτι) και άλλες αλλεργίες από τις βαφές στα κομμωτήρια, τη σκόνη στην κλωστοϋφαντουργία, τη χημική και φαρμακευτική βιομηχανία. Επιπλέον το άσθμα και οι διάφορες αλλεργίες συνδέονται και με το σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου.
Πρόκειται για σύνδρομο όπου τουλάχιστον του 50% των εργαζόμενων ή ενοίκων ενός κτιρίου εμφανίζουν ενοχλήματα (ξηρός βήχας, δακρύρροια, πονοκέφαλοι, σωματική κόπωση, ζαλάδες κ.α.) και ασθένειες (ρινίτιδες, επιπεφυκίτιδες, νεοπλασίες, παθήσεις ήπατος, νεφρών κ.α.) που αποδίδονται αποκλειστικά και μόνο στην εσωτερική ρύπανση του αέρα του κτιρίου από παράγοντες όπως η φορμαλδεΰδη, το μονοξείδιο του άνθρακα, ο αμίαντος, το παθητικό κάπνισμα, στερεά σωματίδια σε μη αεριζόμενους χώρους, παράγοντες από τα κατασκευαστικά υλικά και βιολογικούς παράγοντες που υπάρχουν στα κτίρια όπως τα βακτήρια, οι ιοί και οι μύκητες.
Η βια είναι επίσης συχνή σε εργασιακούς χώρους όπως τα εστιατόρια- μπαρ και τα ξενοδοχεία. Εκτιμάται ότι 30-50% των εργαζόμενων γυναικών στην Ε.Ε έχουν πέσει θύμα κάποιας μορφής βίας από προϊστάμενους, πελάτες και συναδέλφους. Η σωματική ή ψυχολογική βία είναι συχνή σε επαγγέλματα όπως του τομέα υγείας, των μεταφορών, στις τράπεζες. Οι καταστάσεις αυτές παρουσιάζονται και στους άνδρες εργαζόμενους. Τέλος η εργοδοτική τρομοκρατία με όλες τις μορφές της (απειλές, παρακολούθηση με κάμερες κ.α.) είναι παρούσα σε όλους τους χώρους εργασίας.
Λιγότερο συχνές αλλά όχι ανύπαρκτες είναι και κάποιες άλλες επαγγελματικές ασθένειες όπως η επαγγελματική βαρηκοΐα (αποτελεί ποσοστό 1% των προβλημάτων επαγγελματικής υγείας στις γυναίκες) σε κλάδους όπως της κλωστοϋφαντουργίας, στη βιομηχανία τροφίμων, αλλά και σε τομείς όπως τα τηλεφωνικά κέντρα. Ακόμη ένα ποσοστό 5-20% εργαζόμενων γυναικών στην Ε.Ε, εκτιμάται ότι είναι εκτεθειμένες σε καρκινογόνους παράγοντες στους χώρους εργασίας (νοσοκομεία, γεωργία)
Είναι αξιοσημείωτο ότι πολύ πρόσφατα έχει καταταχτεί στον κατάλογο με τους καρκινογόνους παράγοντες για γυναίκες (καρκίνος του μαστού) η νυχτερινή εργασία. Επιπλέον εδώ και πολλά χρόνια είναι γνωστές οι δυσμενείς επιδράσεις που έχει στον οργανισμό η εργασία σε βάρδιες.
Τέλος υπάρχουν και πολλοί άλλοι γενικοί παράγοντες των υποδομών και των συνθηκών εργασίας που μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα υγείας όπως κακός εξαερισμός- κλιματισμός, στενότητα χώρων, απουσία κατάλληλων και καθαρών χώρων υγιεινής, αποδυτήρια, κλπ
Ειδικά προβλήματα αναπαραγωγικής υγείας
Μια σημαντική όπως αναφέρθηκε, ιδιαιτερότητα του γυναικείου οργανισμού που πρέπει να λαμβάνεται ξεχωριστά υπόψη αφορά την αναπαραγωγική διαδικασία. Στους χώρους εργασίας υπάρχουν βλαπτικοί παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν στην αναπαραγωγική υγεία των γυναικών αλλά και των ανδρών. Αυτό είναι ζήτημα που πρέπει να αγγίξει τις νέες γυναίκες και τα νέα ζευγάρια.
Όταν αναφερόμαστε σε βλάβη της αναπαραγωγικής υγείας εννοούμε πιθανή βλάβη σε όλα τα στάδια δηλαδή από τη δυνατότητα σύλληψης, την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ως τον θηλασμό και την λοχεία. Για παράδειγμα:
η επαγγελματική έκθεση ανδρών και γυναικών σε κάποιες ακτινοβολίες και τοξικές ουσίες στο χώρο εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα και στείρωση
η επαγγελματική έκθεση των γυναικών σε διάφορους οργανικούς διαλύτες αναδείχθηκε ότι συμβάλει στην αύξηση της πιθανότητας για γεννετικές ανωμαλίες στο έμβρυο κατά 68% και για αποβολή κατά 25%, σε σχέση με μη εκτεθειμένες γυναίκες.
υπάρχει αυξημένος κίνδυνος προώρου τοκετού μεταξύ γυναικών των οποίων η εργασία εμπεριέχει ορθοστασία και επαναλαμβανόμενες κινήσεις όπως και αυξημένος κίνδυνος αυτόματων αποβολών όταν η έκθεση σε σωματική πίεση συμβαίνει νωρίς στην εγκυμοσύνη
υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πρόωρου τοκετού και απόκτησης παιδιού με χαμηλό βάρος κατά την γένεση μεταξύ των γυναικών που εργάζονταν σε βραδινή βάρδια, κύρια κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης.
Υπάρχει τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα αποβολής σε γυναίκες που εργάζονται περισσότερο από 45 ώρες την εβδομάδα, αυξημένο κίνδυνο για αυτόματες αποβολές όταν η χρήση Η/Υ ξεπερνά της 20 ώρες την εβδομάδα και αυτό συνδέεται κύρια με την συνεχή καθιστική θέση εργασίας που μειώνει την αιμάτωση του εμβρύου αλλά και με τις επιπτώσεις του στρες από τη χρήση Η/Υ.
Επίδραση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην ΥΑΕ
Πέρα από τους κινδύνους για την υγεία και ασφάλεια των γυναικών που σχετίζονται με την παραγωγική διαδικασία και στις υποδομές, ιδιαίτερη σημασία έχει να κατανοηθούν οι κίνδυνοι για την υγεία που προστίθενται στους παραπάνω και σχετίζονται με την εφαρμοζόμενη αντιλαϊκή πολιτική και τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που προωθούνται σε όλη την Ε.Ε. (εργασιακές σχέσεις, κοινωνική ασφάλιση, εργάσιμο χρόνο, εμπορευματοποίηση της υγείας και πρόνοιας). Αυτές επιδρούν με μεγαλύτερη οξύτητα στις γυναίκες εργαζόμενες και ειδικά στις νέες γιατί αυτές:
Βιώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας και εργασιακής ανασφάλειας που είναι από μόνα τους πολύ σοβαροί παράγοντες που επιδρούν στη σωματική και ψυχική υγεία και μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στην αυτοκτονία (Φρανς Τελεκομ). Συνδεδεμένη με την εργασιακή ανασφάλεια και το φόβο που δημιουργεί είναι και η εντατικοποίηση της εργασίας, ο επιβαλλόμενος από τους εργοδότες ανταγωνισμός- αξιολόγηση μεταξύ συναδέλφων, από τους προϊσταμένους και τους πελάτες ή σε αυτούς που δέχονται μια υπηρεσία κ.α.
Απασχολούνται πιο συχνά με ευέλικτες σχέσεις εργασίας (προσωρινή, μερική, εργολάβους, ενοικιαζόμενες) που συχνά στις γυναίκες συνδυάζονται με ανάποδα ωράρια, δηλαδή δουλειά τα σαββατοκύριακα, απογευματινές ή νυχτερινές βάρδιες. Καταγράφεται ότι αυτοί οι εργαζόμενοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια λόγω της συνεχούς μετακίνησης- κινητικότητας, η οποία οδηγεί σε αδυναμία να αποκτήσουν πείρα στην εφαρμογή των κανόνων ασφάλειας, αδυναμία εκπαίδευσης και ιατρικής παρακολούθηση, που σήμερα βέβαια είναι ανύπαρκτη για τους περισσότερες γυναίκες και άνδρες εργαζόμενους κ.α.
Απασχολούνται πιο συχνά σε ανειδίκευτες θέσεις εργασίας που έχουν χειρότερες συνθήκες εργασίας - αυξημένους κινδύνους και επιπλέον δεν προσφέρουν και καμία προοπτική εξέλιξης. Η εργασία με αυτούς τους όρους δεν παρουσιάζει δημιουργικό περιεχόμενο, δεν έχει κάποιο ενδιαφέρον, είναι μονότονη και αυτό έχει επιπτώσεις για τη πνευματική και ψυχική υγεία των γυναικών να λάβει κανείς υπόψη ότι η εργασία καταλαμβάνει σε χρόνο μεγάλο μέρος της ημέρας και της ζωής γυναικών και ανδρών.
Βιώνουν διπλή επιβάρυνση με τις επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις που έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιάζουν αυξημένο ποσοστό προβλημάτων υγείας συνδεδεμένα με το στρες αλλά και προβλήματα υγείας λόγω έλλειψης ύπνου, ξεκούρασης, ελεύθερου χρόνου.
Γίνεται φανερό ότι η πολιτική εμπορευματοποίησης των υπηρεσιών πρόνοιας, η κατάργηση του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας, του 8ωρου ή 7ωρου και η πλήρης προσαρμογή του χρόνου εργασίας στις ανάγκες των εργοδοτών, οδηγούν σε αποδιάρθρωση της οικογενειακής ζωής και σε επιπτώσεις στην υγεία. Τα προβλήματα αυτά είναι ακόμη πιο έντονα σε μονογονεϊκές οικογένειες και οικογένειες με ανάπηρα παιδιά που έχουν ανάγκη από αυξημένη φροντίδα.
Καταδικάζονται σε περισσότερα χρόνια έκθεσης σε επαγγελματικούς κινδύνους λόγω της γενικής αύξησης του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης για γυναίκες και άνδρες, την πρόσφατη αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα, τον προωθούμενο αποχαρακτηρισμό πολλών κλάδων από τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα,. Με αυτά τα μέτρα παραβλέπεται επιπλέον η διπλή επιβάρυνση των γυναικών (δεν είναι τυχαίο ότι αν και οι γυναίκες ζουν κατά μέσο όρο περισσότερα χρόνια από τους άνδρες, ζουν όμως περισσότερα χρόνια με ασθένειες).
Βιώνουν εκτεταμένη ανασφάλιστη εργασία που μαζί με την πολιτική μείωσης των δημόσιων παροχών υγείας, τις περικοπές από τα ασφαλιστικά ταμεία, την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα της υγείας και γενικότερα την εμπορευματοποίησή της, οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη δυσκολία ιδιαίτερα στον τομέα της πρόληψης αλλά και διάγνωσης, θεραπείας και αποκατάστασης των προβλημάτων υγείας που προκύπτουν από το χώρο εργασίας αλλά και από τα γενικότερα προβλήματα υγείας.
Επαγγελματικό στρες
Όλα τα παραπάνω προβλήματα συμβάλλουν στο γεγονός ότι το στρες, μετά τα μυοσκελετικά προβλήματα εμφανίζεται να είναι ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας κινδύνου σε ότι αφορά την επίδραση στην υγεία των εργαζόμενων γυναικών.
20% των γυναικών στην Ε.Ε. αναφέρουν το στρες, το άγχος και την κατάθλιψη ως τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν και που σχετίζονται με την εργασία τους. Με το στρες σχετίζονται πολλά προβλήματα υγείας όπως διαταραχές ύπνου και όρεξης, επίμονοι σωματικοί πόνοι και πονοκέφαλοι, κατάθλιψη, καρδειαγγειακά και γαστρεντερολογικά προβλήματα, ενώ συχνά οδηγεί στην αυξημένη κατανάλωση καπνού, αλκοόλ και ηρεμιστικών φαρμάκων.
Η «χάρτα ψυχικής και σωματικής υγείας» που διατυπώθηκε από επιστημονική επιτροπή της Ε.Ε. και παρουσιάστηκε και στην ελληνική βουλή, εκτιμά ότι θα υπάρξει παραπέρα αύξηση των ψυχικών διαταραχών στους εργαζόμενους της Ε.Ε. Το ζήτημα το ψυχικών διαταραχών το αναδεικνύουν από την πλευρά του «κόστος» στις δημόσιες δαπάνες και της απώλειας σε εργατικά χέρια που προκαλούν αυτές οι ασθένειες, παράγοντες που δυσκολεύουν την επίτευξη των στόχων της συνθήκης της Λισαβόνας, δηλαδή την αύξηση της κερδοφορίας των μονοπωλίων.
Στοιχεία για επαγγελματικές ασθένειες
Κανένα από τα παραπάνω προβλήματα υγείας των εργαζόμενων γυναικών αλλά και των ανδρών δεν εμφανίζονται στη χώρα μας, αφού οι επαγγελματικές ασθένειες, όπως αναφέρθηκε παραπάνω δεν διαγιγνώσκονται, δεν καταγράφονται και δεν αναγνωρίζονται στη πράξη, παρότι είναι θεσμοθετημένες για το ΙΚΑ και άλλα ταμεία. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το ΙΚΑ καταγράφει ότι εξέτασε συνολικά το 2008, 21 περιπτώσεις επαγγελματικών ασθενειών από τις οποίες οι 2 ήταν καινούργιες. Από τις 21 οι 3 περιπτώσεις ήταν γυναίκες χωρίς περαιτέρω στοιχεία. Αυτό σημαίνει ότι τα σοβαρά προβλήματα υγείας που παρουσιάζουν χιλιάδες εργαζόμενες γυναίκες και που σχετίζονται με τον χώρο εργασίας και πολλές φορές τις αναγκάζουν να διακόψουν την εργασία, ή αποτελούν αιτία απόλυσης, περνάνε απαρατήρητα ως «κοινή νόσος» και όχι ως επαγγελματική ασθένεια και ευθύνη του εργοδότη.
Στοιχεία για εργατικά ατυχήματα
Σε ότι αφορά τους κινδύνους για την ασφάλεια- σωματική ακεραιότητα αυτοί και πάλι σχετίζονται με τους κλάδους που συγκεντρώνονται οι γυναίκες. Αφορούν ατυχήματα από μηχανολογικό εξοπλισμό που δεν συντηρείται σωστά, δεν φέρει προστατευτικά μέτρα, δεν έχει εκπαιδευτεί η εργαζομένη στη χρήση του, δεν της έχουν χορηγηθεί τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας (π.χ. από μηχανή κοπής κιμά, ως μηχανή συναρμολόγησης). Επίσης αφορά πτώσεις από σκάλες, κοψίματα από αιχμηρά αντικείμενα, εγκαύματα από φωτιά, ζεστά υλικά και χημικά, τραυματισμός του μυοσκελετικού από άρση φορτίου, ηλεκτροπληξία από κακώς συντηρημένα μηχανήματα κ.α. Επιπλέον όλοι οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω (ευέλικτες σχέσεις, άγχος, ανασφάλεια, εντατικοποίηση, διευθέτηση του χρόνου εργασίας, υπερωρίες κλπ) επιδρούν στη συχνότητα των εργατικών ατυχημάτων.
Είναι γνωστό ότι και στο ζήτημα των εργατικών ατυχημάτων υπάρχει υποκαταγραφή και υποεκτίμηση της κατάστασης. Από στατιστικά στοιχεία του ΙΚΑ προκύπτει ότι το 2006 συνέβησαν 12.845 εργατικά ατυχήματα (103 θανατηφόρα) από τα οποία το 16,9% αφορά τις γυναίκες. Αντιστοιχούν περίπου 3 ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενες, αλλά η συχνότητα αυτή είναι μεγαλύτερη για τις ηλικίες 60-64.
Τα περισσότερα ατυχήματα καταγράφονται στη βιομηχανία τροφίμων- ποτών, το λιανικό εμπόριο, τα ξενοδοχεία εστιατόρια και στην υγεία- πρόνοια. Σε ότι αφορά το επάγγελμα περισσότερο συχνά παρουσιάζονται τα ατυχήματα στις χειρίστριες μηχανημάτων και συναρμολόγησης, τις οικιακές βοηθούς, τις πωλήτριες και τις υπαλλήλους γραφείων.
Ο συγκριτικά μικρότερος αριθμός και ποσοστό εργατικών ατυχημάτων στις γυναίκες σχετίζεται με τη μικρότερη συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό και την απασχόληση σε κλάδους που έχουν γενικά λιγότερα ατυχήματα από άλλους κλάδους όπως κατασκευές, ορυχεία κ.α., που δεν απασχολούν πολλές γυναίκες Από την άλλη σε αυτά τα στοιχεία δεν συμπεριλαμβάνονται οι αγρότισσες και οι αυτοαπασχολούμενες και το τεράστιο κομμάτι των ανασφάλιστων γυναικών.
αυτοαπασχολούμενες γυναίκες
Οι αυτοαπασχολούμενες γυναίκες που έχουν εμπορικά καταστήματα, γραφεία κλπ και οι γυναίκες που εργάζονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις, αναπτύσσουν και αυτές σημαντικά προβλήματα υγείας. Στη πλειοψηφία αυτών των επιχειρήσεων είναι ανύπαρκτα τα μέτρα ΥΑΕ, υπάρχει έντονο στρες και κούραση λόγω του παρατεταμένου και ασταθούς ωραρίου, δεν έχουν θεσμοθετημένες άδειες μητρότητας, κλπ. Είναι ακόμη ενδεικτικό ότι σύμφωνα με τον νόμο πρέπει να ασκούν οι ίδιες χρέη τεχνικού ασφάλειας (σε περίπτωση που έχουν προσωπικό) μετά από στοιχειώδη ή πολλές φορές εικονική εκπαίδευση, βάζοντας σε κίνδυνο την υγεία των εργαζομένων που απασχολούν, αλλά και τη δική τους.
Μετανάστριες
Ακόμη πιο οξυμένα προβλήματα στους χώρους δουλειάς αντιμετωπίζουν οι μετανάστριες που εργάζονται συνήθως ανασφάλιστες, εργάζονται πολλές ώρες ημερησίως και χωρίς κανένα δικαίωμα, ιδιαίτερα ως υπηρετικό προσωπικό ή όταν φροντίζουν ηλικιωμένους. Είναι ενδεικτικό ότι οι οικιακοί βοηθοί εξαιρούνται ακόμη και από αυτό το στοιχειώδες νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει για την Υ&Α των εργαζομένων. Γενικότερα οι μετανάστριες δυσκολεύονται περισσότερο λόγω της γλώσσας στην κατανόηση κανόνων ασφάλειας, στην εκπαίδευση σε θέματα ΥΑΕ και στην προσαρμογή στις συνθήκες και τις απαιτήσεις των θέσεων εργασίας. Έχουν πιο έντονα προβλήματα με τη φύλαξη των παιδιών τους, την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και είναι πιο ευάλωτες στη εργοδοτική βία και τρομοκρατία.
Ευθύνη για την προστασία της ΥΑΕ
Μπορεί να γίνει φανερό ότι οι επαγγελματικοί κίνδυνοι για τις εργαζόμενες γυναίκες που αναφέρθηκαν περιληπτικά εδώ δεν είναι αποτέλεσμα της φύσης της δουλειάς. Τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες δεν αποτελούν ατομική ευθύνη των εργαζόμενων γυναικών. Αντιθέτως τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας προέρχονται από το γεγονός ότι οι εργοδότες, βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι, ξενοδόχοι στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα αρνούνται να λάβουν τα μέτρα που έχουν νομική υποχρέωση να λάβουν για να προστατεύεται η υγεία και ασφάλεια των εργαζόμενων γυναικών και ανδρών στους χώρους δουλειάς.
Χρειάζεται να γίνει συνείδηση ότι η προστασία της υγείας και ασφάλειας είναι εργοδοτική ευθύνη. Οι εργοδότες όμως δεν λαμβάνουν μέτρα, δεν φτιάχνουν υποδομές και δεν προσλαμβάνουν επιστημονικό προσωπικό για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου (γιατρό εργασίας, τεχνικό ασφάλειας, νοσηλευτές κ.α.) γιατί τα θεωρούν περιττά έξοδα, εμπόδιο στη κερδοφορία τους. Το βασικό κριτήριο με το οποίο κάνουν κάποιες παραχωρήσεις και αποφασίζουν για μέτρα ΥΑΕ, είναι αν τα μέτρα αυτά προσθέτουν κάποιο όφελος στα ποσοστά των κερδών τους. Στη πραγματικότητα η μη λήψη μέτρων ΥΑΕ αποτελεί μέρος του τρόπου μείωσης της τιμής της εργατικής δύναμης.
Είναι καθήκον των εργαζομένων, των σωματείων και επιτροπών αγώνα να αναδεικνύουν το πρόβλημα, να αγωνίζονται για να επιβάλλουν τα μέτρα και να ελέγξουν την υλοποίηση τους. Σε αυτή τη κατεύθυνση βοηθούν η εκλογή και η ουσιαστική λειτουργία των επιτροπών Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων σε κάθε χώρο.
Να αναδείξουμε ότι σήμερα στον τομέα της ΥΑΕ υπάρχει:
Πλήρης απουσία ή στην καλύτερη περίπτωση τυπική κάλυψη κάποιων νομοθετικών υποχρεώσεων από τους εργοδότες σε ότι αφορά την λήψη οργανωτικών και τεχνικών μέτρων αλλά και σε ότι αφορά την παροχή υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης (Ιατρός Εργασίας – Τεχνικός Ασφάλειας- ν. 1568/85),
Παράδοση του έργου αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου σε ιδιωτικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ)
Μεγάλη έλλειψη Ιατρών Εργασίας και δημόσιων υποδομών για την διάγνωση- θεραπεία και αποκατάσταση των θυμάτων εργατικού ατυχήματος- επαγγελματικής ασθένειας
Μεταφορά της εργοδοτικής ευθύνης στον τεχνικό ασφάλειας ή στον γιατρό σε περίπτωση που συμβεί κάτι
Μη εφαρμογή συλλογικών και ατομικών μέτρων που αφορούν την προστασία της αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών, π.χ. δεν εφαρμόζονται ούτε καν οι στοιχειώδεις προβλέψεις του Π.Δ.176/1997 που αφορά τις έγκυες, λεχώνες και θηλάζουσες εργαζόμενες σχετικά με την εκτίμηση του επαγγελτικού κινδύνου στη θέση εργασίας τους, την αλλαγή της θέση αν υπάρχουν κίνδυνοι ή άδεια με αποδοχές για όλο το διάστημα τις εγκυμοσύνης, απαγόρευση νυχτερινή εργασίας, άδεια για τις απαραίτητες εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου κ.α.
Εμπορευματοποίηση – ιδιωτικοποίηση κοινωνικών δομών και της Υγείας- Πρόνοιας
Αναδεικνύεται λοιπόν ότι το ζήτημα της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων γυναικών, δεν αποτελεί απλά ένα επιστημονικό και τεχνοκρατικό ζήτημα, αλλά είναι πολιτικό. Σχετίζεται άμεσα και συνδέεται με τη διαπάλη ενάντια στο σύνολο της αντεργατικής πολιτικής, των κομμάτων που τη στηρίζουν και τη προωθούν, εναντία στην Ε.Ε. και όλους τους μηχανισμούς που στηρίζουν το κεφάλαιο.
Απαιτείται σύγκρουση με τις συνδικαλιστικές ηγεσίες της ΓΣΣΕ και της ΑΔΕΔΥ που εξαντλούν την ασχολία τους στα ζητήματα ΥΑΕ σε συναινετικές ημερίδες και καμπάνιες και ταυτόχρονα βάζουν πλάτη για να υλοποιηθεί η συνολική αντεργατική πολιτική που έχει επιπτώσεις στην ΥΑΕ και γενικότερα τη ζωή των γυναικών. Να αποκαλύψουμε την απάτη που υποστηρίζουν, ότι μπορεί δήθεν να συνδυαστεί η προστασία της Υ&Α των εργαζομένων μαζί με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Με όλες τις ανατροπές στα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα οι συνθήκες και οι όροι εργασίας θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο. Χρειάζεται προσοχή διότι μέσα στην καπιταλιστική κρίση όπου αυξάνονται οι απολύσεις και οι απειλές για απόλυση, μπορεί να θεωρηθεί «πολυτέλεια» η προστασία από τους κινδύνους στους χώρους δουλειάς, π.χ., εξαερισμό, εργονομικό εξοπλισμό- γραφεία και υπολογιστές, γιατρούς εργασίας- τεχνικούς ασφάλειας κλπ. Οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να υποχωρήσουν, δεν πρέπει να παραιτηθούν από τις σύγχρονες ανάγκες τους, τον αγώνα για την προστασία της ΥΑΕ.
Χρειάζεται να δοθεί μάχη για τη λήψη μέτρων για την προστασία των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς, την βελτίωση των συνθηκών και όρων εργασίας σε κάθε χώρο, για την κατάργηση της επιχειρηματικής δράσης που αναπτύσσεται όλο και περισσότερο σε αυτόν τον τομέα (ΕΞΥΠΠ).
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ΥΑΕ αποτελεί ζήτημα προνομιακό για πάλη και συσπείρωση σε ταξική- αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, να δώσει ώθηση σε αγωνιστικές πρωτοβουλίες και απόσπαση κατακτήσεων. Γενικοτερα:
ευνοεί την ενιαία πάλη των εργαζομένων ανεξάρτητα από ειδικότητα και κλάδο, αυτοαπασχολουμένων, φτωχών αγροτών
βοηθά στην αποκάλυψη των τραγικών συνεπειών στους εργαζόμενους από το σύνολο της αντεργατικής πολιτικής – των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, της Ε.Ε. σε όλους τους τομείς συνδυαστικά (ασφαλιστικό, εργασιακές σχέσεις, εργάσιμος, χρόνος, υγεία- πρόνοια).
Βοηθά να αναδειχθεί η ανωτερότητα αλλά και αναγκαιότητα του σοσιαλισμού.
Κατακτήσεις του σοσιαλισμού
Η ανωτερότητα και οι κατακτήσεις του σοσιαλισμού σε αυτόν τον τομέα χρειάζεται να αναδειχθούν, όπως και η πίεση που άσκησαν αυτές στις άλλες καπιταλιστικές χώρες που έκαναν ορισμένες παραχωρήσεις στους εργαζόμενους τις οποίες σήμερα παίρνουν πίσω.
Οι εργαζόμενοι στις σοσιαλιστικές χώρες είχαν διασφαλίσει τους βασικούς όρους εργασίας και κοινωνικών υποδομών που απαιτούνται για τη προστασία της υγείας και ασφάλειας τους, χωρίς να παραγνωρίζονται και οι αδυναμίες και παραλείψεις. Από το 1956 εφαρμόζονταν στην ΕΣΣΔ καθεστώς 7ωρης και 6ωρης απασχόλησης, πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα. Μειωμένη διάρκεια εργάσιμου χρόνου είχε καθιερωθεί σε δασκάλους, γιατρούς και μερικές άλλες ειδικότητες.
Η νυχτερινή εργασία ήταν μειωμένη κατά μια ώρα και απαγορεύονταν για τις γυναίκες στη βιομηχανία. Οι έγκυες απαλλάσσονταν από τις υπερωρίες, τη νυχτερινή εργασία και μεταφέρονταν σε πιο ελαφριές εργασίας. Ελέγχονταν η ένταση και η διάρκεια της εργασίας με κριτήριο την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, γίνονταν συστηματικές- επιστημονικές προσπάθειες πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων.
Το όριο συνταξιοδότησης ήταν στα 55 χρόνια για τις γυναίκες και 60 για τους άνδρες, μέσα από ένα καθολικό σύστημα συνταξιοδότησης όπου η χρηματοδότηση εξασφαλίζονταν από τον κρατικό προϋπολογισμό και τις ασφαλιστικές εισφορές των κρατικών επιχειρήσεων και ιδρυμάτων.
Υπήρχε οργανωμένο κρατικό σύστημα προαγωγής και προστασίας της υγείας που εφάρμοζε προγράμματα υποχρεωτικού ιατρικού προληπτικού ελέγχου για όλους τους εργαζόμενους και πιο εξειδικευμένου για τις γυναίκες και παρείχε και δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Αντίστοιχα στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία (ΓΛΔ) στις μεγάλες επιχειρήσεις υπήρχαν Πολυκλινικές με όλα τα σύγχρονα μέσα, κέντρο διάγνωσης και όλες οι βασικές ειδικότητες γιατρών και οδοντιατρείο για την πρόληψη και προστασία της υγείας αλλά και την περίθαλψη. Οι υπηρεσίες της Πολυκλινικής παρείχαν προληπτικές εξετάσεις για όλους. Εκτενή γυναικολογική εξέταση όλων των εργαζόμενων γυναικών προληπτικά μια φορά τον χρόνο και περίθαλψη, μετρήσεις παραγόντων κινδύνου των χώρων εργασίας. Συγκροτούνταν ομάδες γιατρών, κοινωνιολόγων και ψυχολόγων για την εξέταση των όρων και συνθηκών εργασίας. Οι εργαζόμενοι είχαν συνδικαλιστική επιτροπή για τη προστασία της υγείας και ασφάλειας και προβλέπονταν διαλείμματα για τη συμμετοχή των εργαζομένων στο κίνημα για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας (κίνημα νεωτεριστών).
Στην ΕΣΣΔ και την ΓΛΔ υπήρχαν ιδιαίτεροι χώροι παραθέρισης – αναρρωτήρια που εξασφάλιζαν ανάπαυση και αναπλήρωση της εργατικής δύναμης, με ιατρική φροντίδα (λουτρόπολεις κ.α.) και παιδικές κατασκηνώσεις. Χορηγούνταν προληπτικές άδειες και συνολικά μεγαλύτερες άδειες για εργαζόμενους σε βαριές εργασίες, σε εργασία με βάρδιες και σε άτομα πολύτεκνων οικογενειών.
Υπήρχε οργανωμένο κρατικό και δωρεάν δίκτυο κοινωνικών υποδομών για την ικανοποίηση καθημερινών αναγκών του νοικοκυριού και της φροντίδας της οικογένειας που σήμερα επωμίζονται σε ατομική – οικογενειακή βάση οι γυναίκες (εστιατόρια στους χώρους εργασίας και τα σχολεία, δημόσια πλυντήρια και ραφεία, βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, ιδρύματα φροντίδας των ηλικιωμένων, εμπορικά καταστήματα στα εργοστάσια και πολύπλευρες υπηρεσίες για την γρήγορη εξυπηρέτηση και την εξοικονόμηση ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων, υποδομές για αθλητισμό και πολιτιστική δραστηριότητα και μέσα στους χώρους εργασίας κ.α.)
Τέλος υπήρχαν ερευνητικά ινστιτούτα και Ακαδημίες που εξειδικεύονταν στα θέματα προστασίας της υγείας και ασφάλειας της εργασίας.
Στόχοι πάλης:
Λήψη όλων των μέτρων ΥΑΕ στους χώρους δουλειάς, ανάπτυξη όλων των υποδομών και διαδικασιών που απαιτούνται για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου, με εξειδίκευση στις γυναίκες.
Τακτικές ιατρικές εξετάσεις, συστηματική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, με ιδιαίτερη φροντίδα στις εγκύους και γενικότερα στις εργαζόμενες γυναίκες.
Υποχρεωτικός έλεγχος της ασφάλειας των υποδομών και της υγιεινής (εξαερισμός, κλιματισμός, επίπεδο θορύβου κ.ά.) στους χώρους εργασίας.
Εφαρμογή και επέκταση των ειδικών μέτρων προστασίας για τις εργαζόμενες έγκυες, λεχώνες και θηλάζουσες (απαλλαγή από νυχτερινή εργασία, μειωμένα ωράρια, εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου, άδειες, απαγόρευση απόλυσης κλπ)
Απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας των γυναικών στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία. Για ορισμένα επαγγέλματα που είναι αναγκαία η νυχτερινή εργασία, επέκταση της απαγόρευσής πέρα από τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε όλη τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας των παιδιών.
Δημιουργία κρατικού σώματος ιατρών εργασίας- τεχνικών ασφαλείας- νοσηλευτών/ επισκεπτών υγείας, στο πλαίσιο ενός αποκλειστικά δημόσιου δωρεάν συστήματος Υγείας- Πρόνοιας. Κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας στο χώρο της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων (ΕΞΥΠΠ).
Στο επίπεδο της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, στο Κέντρο Υγείας, οι γιατροί εργασίας- τεχνικοί ασφαλείας, οι νοσηλευτές και επισκέπτες υγείας να συνδέονται με όλους τους εργασιακούς χώρους των περιοχών ευθύνης τους, ή να δημιουργούνται παραρτήματα, π.χ., σε μεγάλους εργασιακούς χώρους. Σε δευτεροβάθμιο επίπεδο να δημιουργηθούν κλινικές ιατρικής της εργασίας, ειδικά και ερευνητικά κέντρα. Αυτές οι υποδομές, το προσωπικό μαζί με το κατάλληλο εργαστηριακό και τεχνικό εξοπλισμό να έχουν ως σκοπό: την εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, την έγκαιρη διάγνωση και ιατρική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, τη θεραπευτική αντιμετώπιση και αποκατάσταση των θυμάτων επαγγελματικής ασθένειας ή/και εργατικού ατυχήματος. Την πληροφόρηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων, την έρευνα, μαζί και με κρατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα σε θέματα ΥΑΕ, με εξειδίκευση στις γυναίκες, τους νέους, τους μετανάστες τα ΑμΕΑ κ.α.
τον προσανατολισμό των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους στον ουσιαστικό έλεγχο της εργοδοτικής ευθύνης για την ουσιαστική εφαρμογή των κανονισμών για την εργασιακή υγεία και ασφάλεια
Δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση και μετεκπαίδευση επαρκούς αριθμού γιατρών εργασίας, τεχνικών ασφάλειας, νοσηλευτών/επισκεπτών υγείας.
Κατοχύρωση της ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελματικού κινδύνου στο πλαίσιο ενός δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης
Κατάργηση των ελαστικών ωραρίων και ελαστικών μορφών εργασίας. Πλήρης – Σταθερή μόνιμη εργασία για όλους.
Μείωση του χρόνου εργασίας - 7ωρο - 5ήμερο - 35ωρο και 6ωρο- 5ημερο-30ωρο για τα ΒΑΕ. Καμία διευθέτηση του χρόνου εργασίας
Μείωση των ορίων συνταξιοδότησης (55 για τις γυναίκες και 60 για τους άνδρες) και στα 50 για τις γυναίκες και 55 για τους άντρες που εργάζονται σε βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
Δημόσιο, υποχρεωτικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για όλους. Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών νόμων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ- Απόσυρση όλων των αντεργατικών μέτρων για την κοινωνική ασφάλιση.
Αύξηση των ετήσιων ημερών αδείας για όλους τους εργαζόμενους
Άδεια κυήσεως, τοκετού, λοχείας και φροντίδας των νεογέννητων ίδιες κι ίσες για όλες τις εργαζόμενες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Η άδει α να ισχύει για δύο μήνες πριν και έξι μήνες μετά τον τοκετό με πλήρεις αποδοχές και ασφαλιστικά δικαιώματα Επιπλέον να ισχύει γονική άδεια για κάθε παιδί για ένα χρόνο (για την μητέρα ή τον πατέρα) με αποδοχές και πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφαλιστική κάλυψη. Μειωμένα ωράρια μέχρι τα παιδιά να πάνε στη πρώτη τάξη του σχολείου. Να αυξηθούν οι γονικές άδειες σε περιπτώσεις ασθένειας του παιδιού ή για την εκπαιδευτική παρακολούθησή του.
Αντίστοιχα δικαιώματα και παροχές για τις αυτοαπασχολούμενες και τις αγρότισσες με κοινωνικά επιδόματα, που να αντισταθμίζουν την απώλεια εισοδήματος που συνεπάγονται οι αυξημένες υποχρεώσεις τους κατά την περίοδο της κύησης, τοκετού και γαλουχίας.
Τα μέλη μονογονεϊκών οικογενειών να εργάζονται μόνο πρωινό ωράριο μέχρι τα παιδιά να φτάσουν στην ηλικία των 10 ετών. Μειωμένο ωράριο κατά 2 ώρες για τα μέλη μονογονεϊκών με ανάπηρα παιδιά και αυξημένη κατά μία εβδομάδα καλοκαιρινή άδεια.
Δημόσιο, δωρεάν, αποκλειστικά χρηματοδοτούμενο από τον κρατικό προϋπολογισμό, σύστημα υγείας- πρόνοιας. Κατάργηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην υγεία και την πρόνοια. Κατάργηση κάθε προϋπόθεσης για την ανανέωση των βιβλιαρίων ασθενείας (ένσημα κλπ).
Την αναβάθμιση και λειτουργία δημόσιων κοινωνικών υποδομών (βρεφονηπιοκομεία, κέντρα απασχόλησης παιδιών και ηλικιωμένων, κατ΄ οικον νοσηλεία και βοήθεια κ.λ.π).
Στη βάση των παραπάνω στόχων πάλης και της σύνδεση των προβλημάτων ΥΑΕ με τη συνολικότερη αντεργατική πολιτική να αναδειχθούν τα προβλήματα και να παρθούν πρωτοβουλίες για συσπείρωση και διεκδίκηση στους χώρους εργασίας για τα ζητήματα ΥΑΕ. Ενδεικτικά:
Να γίνει συνολική εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου με εξειδίκευση στις γυναίκες εργαζόμενες
Πάλη για τις ελλείψεις προσωπικού- διαλείμματα- βάρδιες, επιπλέον άδειες
για προστατευτικά μέσα και τακτική συντήρηση των μηχανών, μέσα ατομικής προστασίας, προσαρμογές ώστε να ταιριάζουν στις σωματικές δυνατότητες των γυναικών.
Μέτρα για ιατρική παρακολούθηση με βάση τους επαγγελματικούς κινδύνους, εμβολιασμό, ενημέρωση εκπαίδευση εργαζομένων σχετικά με τους επαγγελματικούς κινδύνους κ.α.
Στη βάση αυτής της πάλης χρειάζεται να αναδειχθεί ότι η εργατική τάξη πρέπει να πάει και ένα βήμα παραπάνω από την διαπραγμάτευση των όρων εκμετάλλευσής της, των όρων ζωής της. Να δυναμώσει η προσπάθεια για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος. Για την ανάδειξη, μέσα και από το πεδίο πάλης για την ΥΑΕ, της εκμεταλλευτικής φύσης των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής στην πιο σκληρή τους έκφραση και της ανάγκης να ανατραπούν. Ότι σε τελική ανάλυση οι συνθήκες εργασίας και οι όροι απασχόλησης για την εργατική τάξη και τα υπόλοιπα λαϊκά στρώματα θα καθορίζονται πάντα με κριτήριο τη κερδοφορία όσο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Δεν είναι τυχαίο ότι η σύγχρονη επιστήμη και η τεχνική προσφέρουν πολλές λύσεις για την εξάλειψη- πρόληψη κινδύνων στους χώρους εργασίας που όμως σε αυτές τις συνθήκες δεν μπαίνουν στην υπηρεσία των εργαζομένων.
Αναδεικνύεται η αναγκαιότητα και ρεαλιστικότατα του άλλου δρόμου ανάπτυξης. Η οργάνωση της παραγωγής και γενικότερα η ανάπτυξη που έχει κριτήριο την συνδυασμένη ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τον κεντρικό σχεδιασμό, τον εργατικό έλεγχο, μπορεί να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για την ουσιαστική προστασία και της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων γυναικών και ανδρών. Μπορεί να εξασφαλίζει συνδυασμένα: ασφαλείς συνθήκες εργασίας, όρους απασχόλησης που δεν φθείρουν πρόωρα την υγεία, αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, αύξηση του ελεύθερου χρόνου, κοινωνική οργάνωση του νοικοκυριού και της φροντίδας των παιδιών, αξιοποίηση όλων των γνώσεων και τεχνικών προς όφελος της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.